:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2023/06/podcastplat.jpg)
1Zwermelingen
Naomi Steijger maakte met Zwermelingen misschien wel de beste Nederlandse podcast van dit jaar. Haar verhaal over Sander, die op zijn tochten door het Limburgse Jammerdal een pakketje vindt met persoonlijke spullen van een naamloze vrouw, is ontroerend vanaf de eerste minuten.
‘Doe iets met me’ spreekt het pakketje tegen Sander, net als vele andere spullen van dakloze arbeidsmigranten die hij regelmatig vindt in het bos. Met Naomi gaat hij op zoek naar de eigenaresse van de achtergelaten spullen, en treft onderweg indringende verhalen van de onzichtbare handen die Nederland draaiende houden. Hoe leven zij in de schaduw? En wie zegt dat een naamloze vrouw wel gevonden wíl worden?
Mirjam van Zuidam
2Ghost Story
Je hebt aardig wat lef nodig om de familiegeschiedenis van je schoonouders in een podcast binnenstebuiten te keren en eens flink uit te schudden. Maar journalist Tristan Redman heeft er goede reden toe: de overgrootoma van zijn vrouw werd vermoord in het huis pal naast Redmans ouderlijk huis, door haar getraumatiseerde broer. Of was haar man verantwoordelijk voor deze gruwelijke moord?
Elk aspect van deze misdaadpodcast is om van te genieten. Een ouderwetse ‘murder mystery’ vol toevalligheden en een mogelijke gesloten-kamermoord, die een karakteristieke oud-rechercheur van Scotland Yard zeer fanatiek onder de loep neemt. De klassieke spookachtige strijkmuziek. De soms pijnlijke confrontaties tussen Redman en zijn schoonfamilie, of zijn ongemakkelijke zoektocht naar een spirituele gids. De indrukwekkende familiegeschiedenis die zich ontvouwt en plots op z’n kant gekeerd wordt. En de combinatie van wetenschap en pseudowetenschap, ala The X-Files, in een onwaarschijnlijk maar geniaal samenspel.
Jeanne Geerken
3De Erfenis
De podcasts van AudioCollectief Schik (Bob, El Tarangu) zijn delicate kunstwerkjes. Geen toon valt uit balans en er wordt geen woord te veel gezegd. Nauwkeurig gepositioneerde verhaallijnen leiden je soms listig naar verkeerde aannames, maar met subtiel gebrachte twists zit je zo weer op het juiste spoor. Documentaires, maar zo zorgvuldig dat ze bijna gedichten vormen.
In De Erfenis gaat het collectief anders te werk dan voorheen: elke aflevering is een losstaand verhaal, dat begint bij iemand met een erfenis. En elke erfenis, al lijkt deze slechts materieel, laat een complexe nalatenschap achter. Schik bestudeert de menselijke aard van zo dichtbij dat het voelt alsof je stiekem bij een andere familie naar binnen mag gluren.
Jeanne Geerken
4Have you heard George’s podcast? After Empire
Het is niet altijd ‘cool’ geweest om Afrikaans te zijn, begint George Mpanga het nieuwste seizoen van zijn populaire podcast, die een mix is van muziekgeschiedenis, poëzie, fictie en filmische sounddesign. Door de recente populariteit van diverse Afrikaanse muziekstijlen, stelt Mpanga, zou je haast de pijn vergeten die erachter schuilgaat.
Het motiveert hem om die pijn in te duiken, via een muzikale reis langs landen die zich met horten en stoten proberen los te maken van (de naweeën van) koloniale overheersing. De reis begint in Ghana, dat als eerste onafhankelijk werd, daarna volgen Congo en een aantal West-Afrikaanse landen. Het resultaat is leerzaam, swingend, meeslepend – en ontzettend pijnlijk.
Mirjam van Zuidam
5Zo klonk Nederland
Radioprogramma Vroege Vogels reconstrueert met een team van natuurhistorici en biologen en zelfs een wildlife-expert hoe de natuur klonk in de ijstijd. Zo klonk Nederland: van mammoet tot halsbandparkiet is bijzondere akoestische dwaaltocht langs mammoeten en muskusossen, in zogenoemd ‘8D Audio’, een techniek waarmee je net zo ruimtelijk hoort als in het echt.
Een sneeuwuil die boven je hoofd vliegt te blaffen, blaft echt boven je hoofd. Een schaterende grottenhyena die een achter je liggend kadaver leegpeuzelt bevindt zich achter je. Je kijkt instinctief zelfs even om, maar er is niets.
Vincent Bijlo
6The Retrievals
In het vruchtbaarheidscentrum van de universiteit Yale is iets vreemds aan de hand. Tientallen vrouwen melden hevige pijnen tijdens hun eicelpunctie. Ze kunnen onmogelijk stil liggen, schreeuwen het uit, en vragen tevergeefs om meer medicatie. De artsen kijken niet-begrijpend, de ingreep hoort immers pijnloos te verlopen, en ondernemen niets. De stuk voor stuk intelligente en mondige vrouwen, gaan denken dat het aan hén ligt. Hun lichaam is vast zwakker dan dat van de anderen, maken ze zichzelf wijs.
Ook wanneer de oorzaak van hun klachten bekend wordt, blijven de vrouwen vol twijfel en verwarring achter. Met deze huiveringwekkende casus onderzoeken Serial en The New York Times hoe hardnekkige misverstanden over de gezondheidsklachten van vrouwen ontstaan – en in stand gehouden worden.
Mirjam van Zuidam
7Waar is Sarah?
Toen hij haar in zijn armen geduwd kreeg, dacht Rob dat ze een pakketje was. Bijna had hij haar overboord gegooid. Inmiddels zou ze zeven jaar oud moeten zijn, en nog altijd kan Rob de baby die hij hielp tijdens een van zijn reddingsacties op de Middellandse Zee, niet vergeten.
Podcastmaker Laura Stek volgt hem in zijn zoektocht naar het kindje. Maar zij heeft ook andere vragen, over deze missies en het Europees migratiebeleid. En ze wil weten wat Rob, voormalig programmamaker voor jeugdtelevisie, drijft om elk jaar maandenlang vluchtelingen te redden. Van een afstandje puzzelt Stek aan een onderzoek over falend beleid, maar tussendoor komen de audioberichten die Rob haar vanaf de reddingsboot stuurt keihard binnen.
Jeanne Geerken
8Drifting off with Joe Pera
Geen probleem, als je het einde van Drifting Off with Joe Pera niet haalt. Je hoeft deze podcast niet te volgen. Je laat de geluiden simpelweg als een roesje op je inwerken tot je rustig wegdroomt. Komiek Joe Pera associeert erop los en het sounddesign van Ryan Dann is werkelijk om van te smullen.
In een aflevering over soep haalt Pera huiselijke herinneringen op, op de achtergrond klinken ritmische snijgeluiden en een borrelende pot groentesoep. In de aflevering over klokken filosofeert Pera over tijd, mompelend als een oude man in een schommelstoel. Dan wordt hij plots technisch over kerkklokken, gaat hij langs bij zijn neefje, en begint hij over de relatiebreuk van Shakira en Piqué. Alle associaties zijn toegestaan.
Jeanne Geerken
9Stad in oorlog: Charkiv één jaar onder vuur
Charkiv heeft immense verwoestingen moeten doorstaan. Hoe ziet het leven in die stad er nu uit? Hoe overleeft bijvoorbeeld de medewerker van de plantsoenendienst deze oorlogstijd, of de vrouw met 17 katten?
VPRO-correspondent Michiel Driebergen maakte samen met Bureau Buitenland-redacteur Edwin Koopman een podcast over de stad, om de effecten van de oorlog van dichtbij te tonen. Ze geven de zwaargetroffen stad een stem, letterlijk. „Ik ben Charkov”, hoor je aan het begin van deze bijzondere vertelling. Heftig, indrukwekkend, innemend. Het was de juiste keuze om het verhaal over de stad, de achterblijvers en overlevenden op zo’n artistieke manier te vertellen.
Jeanne Geerken
10JFK - The Missing Link
Speelde de CIA ook een rol in de moord op de Amerikaanse president John F. Kennedy? Zestig jaar na dato treden Babs Assink en Lammert de Bruin in de voetsporen van de Nederlandse journalist Willem Oltmans (1925-2004), die deze theorie jarenlang onderzocht én een vriendschap opbouwde met de belangrijkste bron van het officiële onderzoek naar de moord. Deze man, George de Mohrenschildt, een Russisch-Texaanse oliebaron, was bevriend met de straatarme Lee Harvey Oswald. Hij zou vlak voordat hij stierf aan Oltmans hebben bekend dat hij zich verantwoordelijk voelde voor de moord op Kennedy, en voor de dood van Oswald. Assink en De Bruin maken aannemelijk dat De Mohrenschildt nauwe connecties had met de CIA, en alleen al hierom is hun podcast de moeite waard.
De serie is niet bijzonder mooi gemaakt - de AI-gegenereerde stem van Oltmans die teksten van zijn hand voordraagt zijn over het randje van kitsch - maar wél ontzettend goed geresearcht. Ze spreken bijna iedereen die je nog zou willen horen, zoals de journalist die George de Mohrenschildt sprak in de uren voor zijn dood.
Anna Vossers
11De Taxioorlog
In 2000 besloot de regering de Taxiwet te liberaliseren. Tot dan toe had Taxi Centrale Amsterdam, (TCA) het monopolie in de hoofdstad. Chauffeurs moesten tonnen neertellen om een taxivergunning te bemachtigen. Die vergunningen werden met het ingaan van de nieuwe wet waardeloos. De pleuris brak uit. „Als jullie oorlog willen, dan krijgen jullie oorlog!” Laat dat maar aan de taxichauffeurs over.
Sander ’t Sas put, 23 jaar later, rijkelijk uit al zijn bewaarde audiomateriaal. Hij blikt met TCA-chauffeurs en directeur van de nieuwe concurrent TaxiDirekt, terug op de gebeurtenissen van toen. Hij komt tot interessante conclusies, onder andere over de rol van de TCA. Bleek dat nou een maffiose organisatie te zijn?
Vincent Bijlo
12Heavyweight (Seizoen 8)
Deze maand werd bekend dat de langlopende en zeer geliefde podcast Heavyweight gecanceld wordt. Zo werd het achtste seizoen plots ook het laatste. Voorheen hielp host Jonathan Goldstein iemand met iets waar diegene na jaren of decennia nog mee zit, bijna altijd iets met allang uit het oog verloren mensen.
Dit seizoen volgt hij zijn eigen fascinaties. Zoals kunstenaar Victor, die decennia na zijn scheiding nog steeds niemand anders schildert dan zijn ex. Of zijn terminale vriend Lenny, met wie hij voor het eerst in jaren weer intensief belt. De charme? Elk verhaal, hoe verdrietig ook, wordt een stukje lichter door de droogkomische scripts van Goldstein – de personificatie van zelfspot.
Anna Vossers
13De Gestolen Kinderen
Dat bij adopties de wens van de een op gespannen voet kunnen staan met de rechten van de ander, is misschien wel nergens zo duidelijk als in Chili. Vlak voor en tijdens de dictatuur van Augusto Pinochet (1973-1990) verdwenen daar zo’n 25.000 kinderen. Een Chileens onderzoeksplatform onthulde in 2014 dat een netwerk van priesters, artsen, sociaal werksters, notarissen en verloskundigen pasgeboren baby’s weghaalde bij hun moeders en liet adopteren.
Mirjam, in 1972 geboren in de Chileense hoofdstad Santiago en onder haar nieuwe, Nederlandse naam naar Lunteren gebracht, wil weten of zij één van die gestolen kinderen is. Ze bijt zich vast in de rol van een Nederlandse non. Trouw-journalist Petra Vissers onderzoekt het schimmige adoptieverhaal van Mirjam én gaat op zoek naar de non.
Anna Vossers
14Resurrection
Deze podcast adverteert een mix te zijn van een ‘queer love story’ en een literair portret à la S-Town - en wekt daarmee direct interesse. (Voor wie S-Town niet kent, tip!) De jonge Canadese theatermaker Dane Stewart ontmoet in een bar een oudere man, die hem wijst op een ándere - Amerikaanse - queer theatermaker. De vergeten scriptschrijver Darryl Alan, vertelt de oudere man, is zijn vroegere minnaar, met een indrukwekkend portfolio.
Hij geeft de jonge Canadees een script en een bundel liefdesbrieven, die de jonge theatermaker totaal overdonderen. Hoe kon deze Daryll Alan de dilemma’s over acceptatie, erkenning en vertrouwen in het leven van queers zó treffend in zijn teksten vangen? Stewart start een zoektocht naar het leven van Alan, en daarmee indirect naar een geschiedenis van Lhbtiq+ tegen de achtergrond van de AIDS-crisis.
Mirjam van Zuidam
15Nagasaki
In de fictievertelling Nagasaki duurt het niet lang voordat de bom valt. Wanneer dat gebeurt en hoofdpersoon Franka in één klap haar familie en huis kwijt is, schakelt de podcast over naar de hoogste versnelling. Franka begint een zoektocht in het puin naar haar vriendin Cleo, terwijl ze de verwoesting en het verlies in taal probeert te vangen. Haar spoken word-achtige monoloog wordt vergezeld van ruis, knallen, beats en de hichiriki – een Japans blaasinstrument met een hoog, spookachtig geluid.
Als geheel kan de in totaal een dik uur durende ‘audiofilm’ een bijna uitputtende luisterervaring zijn, maar op de beste momenten vallen sound design, verhaal en de poëtische beschrijvingen samen tot een betoverend geheel.
Iddo Havinga
16Hi-Phi Nation
In het nieuwste seizoen van Hi-Phi Nation onderzoeken presentator Barry Lam en zijn gasten de nabije toekomst. Kunnen we straks digitale versies van overleden geliefden maken? Hoe beschermen we flexwerkers beter? Wat betekent AI voor muzikale creativiteit? Kortom: wat is de invloed van grote (technologische) veranderingen op ons leven?
Na zes seizoenen is de vertelstructuur strak. Een kleiner verhaal – in de middeleeuwen probeerde iemand ratten aan te klagen – wordt uitgebouwd tot een groter vraagstuk: hoe ziet een wereld eruit waarin dieren rechten hebben? Filosofen, of „adviseurs” zoals Lam ze noemt, delen hun uiteenlopende visies. Met de opgedane kennis van de een, zijn Lam en zijn studiogast voorbereid op het volgende advies.
Jeanne Geerken
17Gonzo
Het was 2010. Culinair journaliste Hiske Versprille griste een koekblik van het bureau van een redactiecollega en racete naar Steakhouse Piet de Leeuw, een begrip in Amsterdam. Ze had namelijk een intuïtief vermoeden. Dat bleek te kloppen. Ze bestelde een biefstuk, sneed hem, toen hij opgediend werd doormidden, stopte de helft in het blikje dat op haar schoot lag en liet hem onderzoeken in een laboratorium. Haar vermoeden bleek juist, de biefstuk was 100 procent paard!
Elke week een spannend verhaal, een verhaal dat een journalist maar één keer in diens leven maakt. Van de kroongetuige in het Holleeder-proces die weigerde onder te duiken tot infiltratie in het hoofdkwartier van de Centrum-democraten.
Vincent Bijlo
18Kweekje, mi kwekipikin
„Je nek wordt dik”, zegt journalist Nicole Terborg tegen haar moeder, theatermaker Jetty Mathurin, na het zien van haar reactie op de vraag waarom ze als kind zo lang bij haar tante moest wonen. Bij het luisteren van Kweekje, mi kwekipikin lijken moeder en dochter hecht. Ze kibbelen wat af en de kleinste trekjes verraden een opkomende emotie. Maar déze vraag bleef altijd lastig.
Dus kiest Terborg eerst voor het journalistieke pad. Ze spreekt met historici over kweekjes: kinderen die langere tijd bij een ander familielid dan hun ouders wonen. Iets wat in Surinaamse families veel voorkomt en door oudere generaties gezien wordt als het gezamenlijk dragen van zorg. Vol lef stort Terborg zich op haar uitdaging: het gesprek openbreken.
Jeanne Geerken
19I’m not a Monster Series 2 - The Shamima Begum Story
Vorig seizoen bezocht onderzoeksjournalist Josh Baker de Amerikaanse Sam Sally, nadat zij haar zus een noodkreet stuurt vanuit IS-gebied. Bakers grote vraag: is Sally, die met haar familie vanuit Indiana naar het kalifaat vertrok, dader of slachtoffer?
Dit seizoen stort Baker zich in een vergelijkbaar vraagstuk, dat de gemoederen in Groot Brittannië sinds 2015 bezighoudt. Waarom besloten drie Britse schoolmeisjes zich plotseling bij IS aan te sluiten? Baker reist naar Syrië, waar hij Shamima Behum ontmoet, het enige meisje dat vier jaar na de verdwijning plots opdook en sindsdien volop in de media besproken wordt. Wat is haar kant van het verhaal, en vanuit welk perspectief moeten we haar ervaringen bekijken? Wederom een waanzinnig spannend onderzoeksverhaal dat een rijkdom aan invalshoeken bestrijkt.
Jeanne Geerken
20De Ondergrond
Bij de meeste in eigen beheer uitgegeven podcasts hoor je wel terug dat de nodige eindredactie ontbreekt. Maar Sam van Raalte, die in zijn werkende leven ook podcasts maakt, heeft een manier gevonden om zijn onafhankelijkheid in z’n voordeel te gebruiken. „Ik heb de verhalen gemaakt omdat ik ze al heel lang wilde maken. Niet omdat een mediabedrijf dat wil in de hoop er advertentieruimte voor matrassen mee te verkopen”, vertelt hij in de proloog van De Ondergrond.
In zijn vrije tijd ging hij op zoek naar verhalen, uit enthousiasme, uit nieuwsgierigheid. Dat werkt aanstekelijk. Daarnaast sta je als luisteraar van deze podcast elke aflevering voor een verrassing. In de eerste aflevering reconstrueert Van Raalte een ketamine-experiment waaraan hij twaalf jaar geleden meedeed. In een andere aflevering bezoekt hij een museum waar het licht altijd uit staat, maar waar een bijzondere Koreaanse geschiedenis verborgen ligt. De slotafleveringen bestaan uit een interview met een jeugdvriend die naar Koerdisch gebied vertrok om te strijden. In Van Raalte’s unieke podcast klinkt een aanmoediging: ga op zoek naar verhalen, ze zijn overal te vinden.
Jeanne Geerken
21. Bloodlines
„Het voelt alsof we hier verlaten zijn. Ik wil alleen maar naar huis eigenlijk”, zegt een tienermeisje in BBC-podcast Bloodlines. Wat begon als een zoektocht van journalist Poonam Taneja naar een vermist jongetje uit het kalifaat (2014-2019), is dan al iets anders: een verslag van hoe duizenden IS-kinderen nog altijd leven in een Syrisch kamp.
„Als ik hier ooit wegkom, wil ik voetballen”, zegt een jonge man, die elf was toen hij naar het kalifaat gebracht werd door zijn moeder. Áls? vraagt Taneja, die ervan doordrongen is dat deze jongeren vooralsnog geen enkel uitzicht hebben op een normaal leven. Haar indringende boodschap: vergeet hen niet, want als ze érgens zullen radicaliseren, is het hier.
Anna Vossers
22De Zwembadclub
De nieuwste podcast van Annegriet Wietsma (De Deventer Mediazaak) stond dit jaar hoog in de hitlijsten. Ik moest inkomen: het verhaal verloopt traag, maar de vele uitstapjes vormen zich om een interessante verborgen geschiedenis uit de jaren vijftig. George beweert dat hij als tiener aan de zwembadrand seksuele handelingen verrichtte aan volwassenen, onder wie prominente Amsterdammers.
De heimelijke naoorlogse periode en de wat naïef klinkende maar innemende George komen echter niet helemaal tot leven. Dat komt doordat de echte hoofdpersoon Wietsma zelf is. Meer dan een vertelling is deze podcast een inkijkje in haar onderzoek. Daarover kun je wel zeggen dat de grondigheid ongeëvenaard is.
Jeanne Geerken
23Van Dis Ongefilterd
Vanuit het tuinhuis van zijn uitgever praat Van Dis over alles wat hem bezighoudt met redacteur Simon Dikker Hupkes, zelf bekend van de podcastreeks Wie Is…
Over alles? Ja, álles. Over Cindy Kroon van Vattenfall, die hem tutoyeert in een brief - sindsdien zegt hij je en jij tegen vrijwel iedereen. Ach, dat beleefdheidsgedoe, erger je aan dingen die het waard zijn, wij betreden thans een nieuwe tijd. De wereld is aan het verschuiven. Wij zitten hier op microniveau over van alles te kissebissen, we moeten onze blik naar buiten richten. Ons laten inspireren!
Dat doe ik, met Van Dis, die poëzie leest, die een lans breekt voor het Weten, dat hij vertegenwoordigd wil zien in de politiek. Hij tilt ons en zichzelf boven onze vooroordelen uit. We moeten beter en meer lezen, en nogmaals, zoek soms de helderheid of lichtvoetigheid van een gedicht. Lees Marsman, lees Szymborrska.
Vincent Bijlo
NRC tipte dit jaar nog veel meer podcasts. Deze kun je vinden via de handige filterfunctie op nrc.nl/podcast.