De 15 beste films van 2023 tot dusver volgens NRC

Wat zijn de beste speelfilms die in de eerste helft van 2023 in de bioscoop te zien waren? Filmredacteur Coen van Zwol selecteerde er vijftien op basis van onze filmrecensies. Wat opvalt zijn liefst drie opmerkelijke filmdebuten van vrouwelijke regisseurs. Überhaupt zijn zeven van de vijftien regisseurs vrouw, ook bij twee opvallende documentaires die zich in de kunstwereld afspelen. Heeft #MeToo en TimesUp dan toch resultaat gehad?

15Godland Historisch drama

Guur, streng en beeldschoon gekaderd drama over Deense priester Lucas, die medio 19de eeuw een kerk komt bouwen in kolonie IJsland. Zijn beschavingsmissie – hij fixeert de wereld met een loeizware camera – loopt vast op een onverbiddelijke natuur, ruwe zeden en primitieve mannelijke geldingsdrang.

Lees de recensie hier: ‘Godland’ is formidabel historisch drama in de IJslandse wildernis

●●●●● Regie: Hlynur Pálmason. Met: Elliott Crosset Hove, Ingvar Sigurdsson, Vic Carmen Sonne. Lengte: 143 min.

14Cairo Conspiracy Thriller

Opmerkelijke thriller in onbekend milieu. Als de grootimam van de Al Azhar-universiteit overlijdt, de hoogste religieuze autoriteit in de soennitische wereld, belandt een jonge theologiestudent in het mijnenveld tussen de Egyptische staat, die een plooibare opvolger wenst, en islamitische radicalen. Volgt een overlevingsstrijd waar kennis van de Koran en de hadiths het verschil tussen leven en dood is.

Lees ook de recensie van ‘Cairo Conspiracy’: gekonkel rond de dood van een Egyptische grootimam

●●●●● Regie: Tarik Saleh. Met: Tawfeek Barhom, Fares Fares, Mohammad Bakri. Lengte: 121 min.

13All the Beauty and the bloodshed Documentaire

(Compromis)winnaar van de Gouden Leeuw in Venetië biedt een indringend portret van geëngageerde, vaak zelfdestructieve kunstenaar Nan Goldin, die haar kring van outcasts en queers tot kunst verhief, aids meer op de agenda kreeg en recentelijk grote musea via acties dwong geen ‘bloedgeld’ van farmaceutengeslacht de Sacklers te accepteren. Dat kreeg Amerika via pijnstiller Oxycontin aan de opiaten, inclusief Goldin zef.

De recensie: Uniek portret van Nan Goldin als kunstenaar en activist

●●●●● Regie: Laura Poitras. Met: Nan Goldin. Lengte: 122 min.

12Sparta Drama

In de film Sparta opent de met zichzelf worstelende pedofiel Ewald in een Roemeens gehucht een judoschool voor dorpsjongens. Is hij wel zo’n slechte vaderfiguur? Controversiële, bijna gecancelde film werkt nog beter als Böse Spiele, een versie van ruim drie uur waarin Seidl Ewalds avonturen mixt met die van zijn broer Richie Bravo, een verlopen schlagerzanger annex gigolo in de Italiaanse badplaats Rimini.

Lees hier de recensie: Ulrich Seidl laat je empathie voelen voor een tragische pedofiel in ‘Sparta’

●●●●● Regie: Ulrich Seidl. Met: Georg Friedrich. Lengte: 101 min.

11No Bears Drama

Iraanse dissident Panahi – het regime legde hem een filmverbod op – trekt in deze slimme, complexe guerrillafilm naar een grensdorp vanwaar hij via internet een in Turkije opgenomen film regisseert. Zijn camera is al snel een focus van de dorpspolitiek. Het beeld is nooit neutraal of ongevaarlijk in deze filosofische parabel, die niet alleen intellectueel spannend is.

Hier vind je de recensie: Gaat de Iraanse filmmaker Jafar Panahi de grens over?

●●●●● Regie: Jafar Panahi. Met: Jafar Panahi, Reza Heydari, Mina Kavani, Naser Hashemi. Lengte: 106 minuten.

10Saint Omer Rechtbankdrama

Opmerkelijk rechtbankdrama. Documentairemaker bezoekt het proces van een Afrikaanse immigrante die haar eigen kind doodde, op zoek naar een moderne Medea. De film eindigt met een diepe, suggestieve gedachte over immigratie, isolement, hekserij en moederschap.

Lees hier de recensie: ‘Saint Omer’ is meer dan een moderne versie van Medea

●●●●● Regie: Alice Diop. Met: Kayije Kagame, Guslagie Malanda, Valérie Dréville. Lengte: 122 minuten.

9The Fabelmans Autobiografisch drama

Love it or hate it, deze autobiografie over de opgroeiende Spielberg die zijn klasgenoten al regisseert, maar worstelt met antisemitisme en de scheiding van zijn ouders: nerdy vader, exuberante moeder. Memorabele finale met David Lynch als sigaarkauwende regisseur John Ford.

De recensenten zijn het niet met elkaar eens: Spielbergs autobiografie is oprecht – of toch gekunsteld?

●●●●●/●●●●● Regie: Steven Spielberg. Met: Michelle Williams, Gabrielle LaBelle, Paul Dano. Lengte: 151 min.

8The Blue Caftan Drama

Het broeit en knettert in de driehoek van de heimelijk homoseksuele kleermaker Halim, zijn stuurse, zieke echtgenote Halima en de nieuwe, aantrekkelijke leerling Youssef. Een Marokkaanse, tactiele film waar handen en wenkbrauwen grote emoties verbeelden over discrete, zwijgzame liefde in tal van vormen.

De recensie: Handen die flirten, strelen en een verhaal vertellen

●●●●● Regie: Maryam Touzani. Met: Lubna Azabal, Ayoub Messiou, Saleh Bakri. Lengte: 118 min.

7White Balls on Walls Documentaire

Zoek je een ‘conversation starter’ dan zit je goed bij deze registrerende documentaire waarin directeur Rein Wolf voortvarend aan de slag gaat om zijn Stedelijk Museum divers en inclusief te maken: in de top, in de collectie, aan de muren. Het resultaat is vreselijk/hilarisch/bemoedigend. Enfin, ziet u zelf maar: talloze opiniepagina’s zijn hier al over volgeschreven.

Lees hier de recensie: Inclusieve verkramping of witte overreactie in het Stedelijk Museum

●●●●● Regie: Sarah Vos. Lengte: 90 min.

6Falcon Lake Coming-of-age

Opmerkelijk filmdebuut. Spookachtige come-of-age op zomervakantie aan een Canadees meer: Bastien van 13 beleeft zijn eerste liefde met Chloé van 16. Tedere experimenten, terloopse wreedheid, extase – maar dit meer kent een kille, morbide onderstroom.

Lees hier de recensie en het interview met regisseur Charlotte Le Bon: Coming-of-age aan een meer met een lugubere onderstroom

●●●●● Regie: Charlotte Le Bon. Met: Joseph Engel, Sara Montpetit. Lengte: 100 min.

5Dalva Drama

Publieksfavoriet op IFFR: nog zo’n knap filmdebuut. De twaalfjarige Dalva wordt na jaren van incest van haar vader bevrijd en belandt in jeugdtehuis. Ouwelijk en geseksualiseerd, houdt Dalva koppig vol dat het ware liefde betrof. Aan de staf, maar vooral aan haar mede-verschoppelingen de taak om Dalva weer tot kind te maken.

Lees hier de recensie: ‘Dalva’ voelt wonderlijk genoeg nooit loodzwaar

●●●●● Regie: Emmanuelle Nicot. Met: Zelda Samson, Fanta Guirassy, Alexis Manenti. Lengte: 87 min.

4The Quiet Girl Drama

Discrete, stille film ontwikkelt zich heel bedaard tot een formidabele tranentrekker. Het schuwe Ierse meisje Cáit – vader een rancuneuze izegrim, moeder tobberig en afwezig – bloeit op tijdens een zomervakantie bij een tante en oom die wel aandacht en liefde voor haar kunnen opbrengen.

Lees ook de recensie: ‘The Quiet Girl’ gaat over affectieve, emotionele verwaarlozing

●●●●● Regie: Colm Bairéad. Met: Catherine Clinch, Carrie Crowley, Andrew Bennett, Michael Patric. Lengte: 96 min.

3The Banshees of Inisherin Tragikomedie

De Ierse conversatiekunstenaar McDonagh blijft ditmaal dicht bij huis: het Ierse keuterboertje Colm verbreekt anno 1923 op een eiland voor de Ierse westkust abrupt de vriendschap met zijn oersaaie buurman Pádraic, met escalerend malheur tot gevolg. Gitzwarte film vol groteske wendingen over eenzaamheid en vriendschap, tevredenheid en ambitie en de troost die huisdieren bieden.

De recensie vind je hier: Vijf ballen voor ‘The Banshees of Inisherin’: feilloze combinatie van komedie en drama

●●●●● Regie: Martin McDonagh. Met: Colin Farrell, Brendan Gleeson, Kerry Condon. Lengte: 114 min.

2Aftersun Drama

Uniek filmdebuut: dochter denkt via gruizige homevideo’s terug aan een Turkse vakantie eind jaren negentig, toen ze elf jaar was. Haar jonge vader kan het leven niet helemaal aan, maar doet ontroerend hard zijn best. Fragmentarisch als het geheugen zelf, deze melancholieke overpeinzing over leegte en gemis.

Lees ook de recensie: De melancholieke pixels die resteren van een verdwenen vader in meesterlijk ‘Aftersun’

●●●●● Regie: Charlotte Wells. Met: Paul Mescal, Frankie Corio, Celia Rowlson-Hall. Lengte: 102 min.

1Tár Drama

Voor vrouwelijke sterdirigent Lydia Tár dreigt een diepe val: is zij een kille autocraat die zich aan seksueel favoritisme schuldig maakt? Ambivalente meditatie over corrumperende macht en monomane toewijding durft heerlijk highbrow te zijn, met dialogen op topniveau en een formidabele Cate Blanchett.

Lees hier de recensie: Is dirigent Lydia Tár alleen jager of toch ook prooi?

●●●●● Regie/scenario Todd Field. Met Cate Blanchett, Nina Hoss. Duur: 158 minuten.