Respecteer het wezen van de openbare school

Het begon met één leerling die tijdens de les haar hand opstak. Of zij en een paar anderen de les uit mochten. „We moeten bidden.” De leraar, nog maar net begonnen aan zijn nieuwe baan, had geen flauw idee wat hij er mee aan moest. Het standpunt van de school bleek bij navraag duidelijk. Bidden doe je thuis, niet op een openbare school. Openbaar onderwijs kan leerlingen wel iets leren over verschillende geloven op de wereld, maar doet niet aan geloofsoverdracht.

Een bevriende docent filosofie van de desbetreffende openbare middelbare school vertelde me dat een stuk of tien islamitische leerlingen op dit moment een gebedsruimte eist, zodat ze tijdens de pauzes kunnen bidden. Een van de argumenten is dat de lhbtqi+-gemeenschap óók een klaslokaal krijgt. Als mensen met een speciale seksuele identiteit dat mogen, waarom zij dan niet met hun ‘moslimidentiteit’?

De halfslachtige opstelling van de koepelvereniging voor het openbare onderwijs, VOS/ABB, baart mij zorgen. Ze adviseren namelijk dat scholen op „enige wijze gehoor geven aan de vraag naar een bidruimte”. Waarom en hoe blijft vaag. Eline Bakker van VOS/ABB in NRC: „Met het oog op onze pluriforme identiteit waarin alle levensbeschouwingen gelijkwaardig zijn, zou een stilteruimte op school niet misstaan. Voor de moslim met zijn Koran, maar ook voor de hipster die wil mediteren.”

Bakker maakt, net als de leerlingen, van religie een identitaire kwestie. Maar geloof is een keuze, geen identitair gegeven, zoals geslacht of huidskleur dat zijn. Bakker gaat bovenal voorbij aan de crux van openbaar onderwijs, namelijk dat je doet aan geloofsonderricht maar niet aan geloofsoverdracht. Dat een ‘stilteruimte’ ook nut heeft voor een groep mediterende hipsters, lijkt me vooral wensdenken van volwassenen; de eerste hipster die een stiltelokaal eist, moet zich nog melden.

Als ouder heb ik ooit bewust gekozen voor een openbare school voor mijn kind, omdát religie op openbare scholen geen rol speelt. Het zal ongetwijfeld met mijn Scandinavische achtergrond te maken hebben, maar ik beschouw het openbaar onderwijs als het meest inclusieve, egalitaire schoolsysteem op aarde, helaas ondergewaardeerd in Nederland. Kinderen van allerlei achtergronden ontmoeten elkaar in de klas en op het schoolplein. De nadruk ligt op het universele, niet op het bijzondere van iedere leerling.

Als je gebedsruimtes toestaat op openbare scholen, torn je aan de kern, de missie en het wezen van het openbaar onderwijs. Als islamitische leerlingen in pauzes gaan bidden, maak je religie vanzelfsprekend op school, verbijzonder je een groep én verandert het idee van een pauze. De pauze is een sociaal moment, waar je iemand tegen het lijf kan lopen die anders is dan jij.

Lees ook

Wat moeten we met de vrijheid van onderwijs?

De vergelijking van de leerlingen met lhbtqi+ is pijnlijk en ongepast. Daar gaat het om een wekelijks uurtje na schooltijd waar kinderen een luisterend oor of steun krijgen als ze worstelen met hun seksuele of gendergeaardheid, bijvoorbeeld als ze niet uit de kast durven komen en daarom depressief zijn. Dat uurtje is inclusief: iedereen is welkom.

Zoals een goede docent betaamt ging de bevriende filosoof met zijn leerlingen in gesprek. Soms was dat grappig, bijvoorbeeld toen de vergelijking met de naturist ter sprake kwam. Net zoals je bloot zijn in je vrije tijd als levensbeschouwing kunt praktiseren, kun je religie als levensbeschouwing prima bewaren voor buiten school, want de islam staat toe het gebed uit te stellen – er ‘moet’ dus niet gebeden worden.

Minder grappig is dat de situatie potentieel explosief is, nu niet alleen influencers op sociale media de islamofobie-kaart spelen, maar ook de politieke partij Denk „actie” eist. De partij laat valselijk het woord ‘openbaar’ weg als ze stellen dat „scholen weigeren gebedsruimtes in te richten” en wakkert de identitaire kijk op religie aan door te benadrukken hoezeer moslims onderdrukt worden als slachtoffer en minderheid.

Islamofobie is niet aan de orde: geloofsbeoefening is op allerlei niveaus in onze samenleving gewaarborgd. Voor de goede orde: ik zou ook protesteren tegen de komst van een christelijke of boeddhistische gebedsruimte op een openbare school.

Gelovigen, respecteer het wezen van de openbare school en dring religie niet op aan een plek die daar vanuit zijn missie juist vrij van is. Nederland kent de vrijheid van onderwijs, en wie de basisprincipes van de openbare school niet wil tolereren, kan terecht bij andere scholen. VOS/ABB: nu leerlingen en politieke partijen geheel conform de consumentistische en identitaire tijdgeest een gebedsruimte menen te kunnen afdwingen als een ‘recht’, draag de kernwaarden van het openbaar onderwijs duidelijk en eenduidig uit.