‘Omdat mijn eigen leercurve na deze twee jaar afvlakt en minder steil wordt, is het voor mij tijd voor een nieuwe uitdaging”; „Bij leiderschap hoort ook het inzicht dat die rol tijdelijk is. We zijn allemaal vervangbare krabbelaars en Gods werk is altijd teamwork”; „Ik weet wat deze baan vergt en ik weet dat ik niet meer voldoende in de tank heb. Zo simpel is het […] En dus tegen jou Neve: mama ziet er naar uit er te zijn, als jij met school begint dit jaar. En jij, Clarke, laten we eindelijk gaan trouwen.”
Zomaar een paar stop-mededelingen van de afgelopen tijd die het nieuws haalden. De laatste was van Jacinda Ardern, die aftrad als premier van Nieuw-Zeeland, zij werd bedolven onder complimenten maar er was ook teleurstelling (‘zonde’, ‘te vroeg’). De tweede was van ChristenUnie leider Gert-Jan Segers die na tien jaar uit de politiek stapte. Ook hem viel veel waardering ten deel, wat een bescheidenheid immers, jezelf in het licht van de eeuwigheid een krabbelaar noemen. De mededeling van econoom Barbara Baarsma, die de Rabobank verlaat, riep complexere emoties op, ook bij mij: bestaat er voor haar geen hogere roeping dan je eigen leercurve?
Zomaar stoppen, je moet maar durven. Na lezing van Quit. The Power of Knowing When to Walk Away (2022) van besluit- en strategiedeskundige Annie Duke bekijk ik de wereld door een stop-bril. De meesten van ons stoppen te laat, leer ik van Duke: met banen, relaties, ondernemingen. Duke weet waarover ze praat: zij moest vanwege gezondheidsproblemen de aspiratie van een academische loopbaan opgeven. Toen werd ze, min of meer toevallig omdat haar broer haar uitnodigde, pokerspeler, een hele goede, ze werd wereldtitelhouder. Pokerspelers moeten één ding goed kunnen: op tijd stoppen. Duke leerde met vallen en opstaan hoe dat moest: nooit langer dan acht uur spelen en de neiging onderdrukken om door te spelen als je verlies lijdt.
Haar boek staat vol met analyses van bekende stop-momenten uit de media: bokser Muhammad Ali (stopte te laat), komiek Dave Chappelle (op tijd, om later weer terug te keren). Ze put met name uit topsport-besluiten. Op de Mount Everest spreken klimmers altijd vantevoren een stoptijd af, want midden in je toppoging kun je niet helder denken. Ook als je nog maar honderd meter van de top verwijderd bent, houd je je aan de stoptijd. Ze memoreert een filesituatie waar twee klimmers ruim voor de stoptijd omkeerden omdat ze zich realiseerden dat ze de top niet konden halen voor de afgesproken tijd. Deze twee overleefden het, velen stierven tijdens die fameuze tocht.
Ik overdacht mijn eigen stopmomenten. Een van de moeilijkste besluiten nam ik tien jaar geleden, stoppen als universitair docent literatuurwetenschap. Sommige banen zijn moeilijker dan andere om mee te stoppen, schrijft Duke en ze noemt hier de academische humaniora. Er zijn maar weinig posities binnen de geesteswetenschappen en het aantal gegadigden is groot. Dat maakt weggaan zwaar, want dat is een one-way decision. Duke noemt meer redenen waarom stoppen moeilijk kan zijn: als je identiteit sterk verbonden is met wat je doet of als je al veel tijd en geld hebt geïnvesteerd (sunk cost-principe). Een ludiek voorbeeld is besluiten te stoppen met het kijken naar een film. Hoe langer je al zit te kijken, hoe moeilijker het wordt. Minder grappig zijn de kosten voor de samenleving als geheel als grote projecten niet op tijd gestopt worden. Ze noemt het hogesnelheidstreinproject California Bullet Train. Er werden miljarden geïnvesteerd, maar tijdens het bouwen ontstonden grotere problemen dan verwacht. Omdat er vantevoren geen helder stopmoment was gemarkeerd, blijft men vergeefs geld erin pompen. Het advies van Duke is om niet te veel naar in het verleden gemaakte kosten te kijken, want die zijn al gemaakt.
Dankzij Dukes inzichten kan ik nu zonder twijfel stellen dat Ardern een formidabele stopper is van wie we veel kunnen leren. Ze koos uit twee routes: de ene route heeft de zekerheid van een stampvolle agenda, de waarschijnlijkheid van verminderde populariteit, en koerst regelrecht af op een burn-out; de andere route is onzeker, maar heeft de belofte van levensgeluk. Voor ons voelt haar keuze misschien te vroeg, maar zegt Duke, dat is de kern van precies op tijd stoppen: dat voelt altijd te vroeg. Wat een mooi voorbeeld voor dochter Neve en alle andere meiden in Nieuw-Zeeland geeft Ardern: je kan later premier worden, moeder en partner zijn én je gezondheid behouden.
Stine Jensen is filosoof en schrijver. Ze schrijft om de week een column op deze plek.