Coalitie liet zich geen crisis aanpraten in het stikstofdebat

De dag na het massale boerenprotest in Stroe was het donderdag aan de Tweede Kamer om de boosheid en zorgen over het stikstofbeleid te vertolken.

Dat de stikstofaanpak spanning op de coalitie en het kabinet zet, probeerde de derde partij van Nederland, de PVV, direct uit te buiten. Hoelang konden regeringspartijen VVD en CDA het nog aanzien dat leden en kiezers wegliepen, pestte PVV-Kamerlid Edgar Mulder. Blijft D66 de stikstofaanpak hen „door de strot” duwen? Coalitiepartij ChristenUnie zou er vandaag nog een eind aan kunnen maken door de steun in te trekken.

De coalitiepartijen uitten ook kritiek op het beleid en op elkaar, maar waren niet van plan om zich een crisis aan te laten praten. Het CDA en de ChristenUnie waren niet blij met de wijze waarop minister Christianne van der Wal (Natuur en Stikstof, VVD) het stikstofbeleid twee weken geleden naar buiten bracht: via een inmiddels berucht kleurenkaartje van Nederland met de stikstofdoelen per gebied. Het kabinet wil dat de stikstofuitstoot met 50 procent is verminderd in 2030, en 74 procent van de kwetsbare natuurgebieden mag dan niet verder aangetast worden door stikstof.

‘Meer twijfels dan antwoorden’

CDA-Kamerlid Derk Boswijk vond dat Van der Wal met het kaartje „meer twijfels oproept dan antwoorden” geeft. Boerenfamilies kunnen daarop namelijk zien of de stikstof in hun regio moet dalen, van 12 tot wel 70 procent. Maar hóe dat moet gebeuren is nog volstrekt onduidelijk, want provincies hebben een jaar om concrete maatregelen te bedenken. De kaart werd in het debat dan ook een „praatplaat” genoemd.

Net als CDA’er Boswijk uitte ook Kamerlid Pieter Grinwis van de ChristenUnie zijn ergernis over een uitspraak van D66-fractieleider Jan Paternotte. Hij sprak afgelopen zaterdag op het congres van zijn partij in Den Bosch over „pruttelende provincies”: provinciale bestuurders die zich verzetten tegen de verreikende stikstofdoelen van het kabinet.

Dat liet D66-Kamerlid Tjeerd de Groot niet zomaar over zijn partij zeggen. ChristenUnie-partijleider Gert-Jan Segers had deze week op de radio gezegd dat het stikstofbeleid tot „een vorm van een burgeroorlog” zou kunnen leiden. „Dát is pas olie op het vuur gooien”, zei De Groot.

De vier regeringsfracties wekten aan het eind van het Kamerdebat de indruk vooral samen te willen werken bij dit lastige dossier: ze dienden zes gezamenlijke moties in, onder meer over innovatie in de landbouw.

Minister Van der Wal leek er tijdens haar eerste grote Kamerdebat over dit ingrijpende onderwerp ontspannen bij te zitten. Aandachtig luisterde ze ruim zes uur uur naar zestien sprekers uit de Kamer – vier fracties deden niet mee. Ze maakte aantekeningen en fluisterde soms met collegaminister Henk Staghouwer (Landbouw, ChristenUnie) naast haar in Vak K. Zelden keek Van der Wal op haar telefoon.

Gelaatsuitdrukking

Wat opviel, was de expressieve gelaatsuitdrukking van de minister. Van der Wal schudde heftig nee toen Kamerlid Caroline van der Plas van de BoerBurgerBeweging beweerde dat het kabinet zich de strenge Europese stikstofregels kritiekloos heeft laten opleggen. En knikte enthousiast ja, toen CDA’er Boswijk vroeg of de provincies nog ruimte hebben om de stikstofdoelen in te vullen.

Van der Wal kreeg af en toe zelfs een compliment in het lange debat, bijvoorbeeld van de Partij voor de Dieren die de minister de eerste bewindspersoon op Landbouw noemde die eerlijk zegt wat er nodig is om de natuur te redden.

Minister Staghouwer daarentegen kreeg veel kritiek op zijn zorgvuldig afgestemde brief van vijftig pagina’s, waarin hij de boeren „perspectief” probeerde te bieden. „Toch weinig meer dan een nietje door allerlei bestaande subsidieregelingen”, zei SGP-Kamerlid Roelof Bisschop. „Broddelwerk”, vond ook GroenLinks-partijleider Jesse Klaver.

Lees ook Van der Plas domineert, maar zes rechtse partijen strijden in stikstofdebat om boerenstem

Veel fracties vonden het wel onhandig van minister Van der Wal dat nu alleen nog de boeren worden aangesproken. Bij het kaartje met stikstofdoelen is namelijk alleen bepaald wat de landbouwsector moet bijdragen aan de verlaging van de stikstofuitstoot (40 procent). Dat klopt, erkende Van der Wal. Zij beloofde rond de jaarwisseling te komen met de stikstofdoelen voor de andere sectoren, zoals de industrie en vervoer. Die cijfers zijn er nog niet, maar Van der Wal wilde niet wachten om alvast met de provincies en de boeren in gesprek te gaan.

Waar Van der Wal zich wel fel tegen verzette, was „het frame” dat de hele agrarische sector zou worden „weggevaagd”. Verlaging van stikstofuitstoot, de veestapel of het aantal boeren is nooit het doel op zich, herhaalde ze. Nederland moet eenvoudigweg voldoen aan Europese regels om de natuur te herstellen.

Kan Van der Wal, of liever nog premier Rutte, niet naar Brussel gaan om die milieuregels uit 1992 aan te laten passen, vroegen BBB en JA21.

Zeker niet, Nederland kan zich qua stikstof niets meer veroorloven, antwoordde Van der Wal. „We zijn het slechtste jongetje van de klas van heel Europa.”