Van der Plas domineert, maar zes rechtse partijen strijden in stikstofdebat om boerenstem

Gebroederlijk stonden ze woensdag naast elkaar op het podium van het boerenprotest in Stroe, Kamerleden van maar liefst zes rechtse partijen die zich de ware vertegenwoordiger van de boze boer wanen: Gideon van Meijeren (FVD), Edgar Mulder (PVV), Wybren van Haga (BVNL), Joost Eerdmans (JA21), Caroline van der Plas (BBB) en Roelof Bisschop (SGP). Stuk voor stuk trekken ze, ook donderdag in het Kamerdebat, fel van leer tegen de kabinetsplannen om de stikstofuitstoot via fors ingrijpen in de landbouwsector omlaag te brengen. Met wisselende toon, wisselend succes én met soms venijnige aanvallen op elkaar.

De stevige stellingname van conservatief-rechts voor de boeren is logisch: onderzoek van I&O Research liet woensdag zien dat kiezers van deze partijen de boeren steunen, en stikstof geen groot probleem vinden. Als SGP’er Bisschop het debat donderdag mag openen gebruikt hij grote woorden. „Het platteland moet bloeden”, zegt Bisschop, hij noemt de stikstofplannen van het kabinet „een klap in het gezicht” van de boeren. Van Haga heeft de vaak regeringsgezinde SGP „niet eerder zo boos gezien”. Bisschop zegt nog wel dat hij het stikstofprobleem niet ontkent, maar vindt vooral het tempo en de aanpak van het kabinet verkeerd. „Ik zeg niet dat er niks moet gebeuren.”

Dat geldt niet voor sommige andere rechtse partijen. Van Haga zegt dat Rutte IV „de stikstofcrisis zelf veroorzaakt”, PVV’er Mulder noemt het stikstofprobleem „een theoretisch probleem, gecreëerd op basis van modellen”. De PVV suggereert zelfs dat Nederlandse boeren worden „weggepest” van hun land om huizen te kunnen bouwen voor niet-westerse immigranten. Mulder krijgt geen enkele interruptie, terwijl de PVV met zeventien zetels de grootste oppositiepartij is.

Informele leider

Dan Caroline van der Plas. De voorvrouw van de BoerBurgerBeweging wil het in het Kamerdebat niet over kaarten of berekeningen hebben. „Voor mij gaat dit debat over mensen.” Van der Plas sprak woensdag bij het boerenprotest een vijftienjarige jongen die haar had gevraagd of hij later nog wel boer kon worden. „Dat weet ik niet”, had ze hem moeten zeggen. De boeren worden volgens Van der Plas „steeds verdrietiger, wanhopiger en onzekerder”.

Al snel is duidelijk dat Van der Plas, hoewel ze maar één zetel heeft, de informele leider van de ‘boerenoppositie’ in het parlement is. Fracties van links tot rechts, inclusief de vier coalitiefracties, drommen samen rond de interruptiemicrofoon voor een spervuur aan vragen aan de BBB-leider. Van der Plas is ongeveer twee uur aan het woord en domineert het eerste deel van het debat. Het toont de toegenomen relevantie van de nieuwe boerenpartij, die in sommige peilingen al ruim boven de tien zetels scoort. Bij andere fracties is ook waardering voor het feit dat Van der Plas samen met JA21 een alternatief stikstofplan heeft gepresenteerd.

Van der Plas krijgt daar wel kritische vragen over. Want hoe realistisch is het om via onderhandelingen met Brussel het aantal Natura 2000-gebieden te halveren, en hoeveel extra tijd kost dit? En hoeveel meer onzekerheid betekent dat voor boeren? Van der Plas wuift het allemaal weg. „Er worden hier constant wetten veranderd, het is niet een kwestie van kunnen, maar willen.” Als ze van D66 en linkse partijen het verwijt krijgt rond stikstof het wantrouwen in de wetenschap te voeden zegt ze dat ze „trots” is om „lid van de twijfelbrigade” te zijn. „Ik heb het nooit over een complot. Ik twijfel alleen, en stel vragen.”

Tussen de zes rechtse partijen heerst in het debat solidariteit, bijvoorbeeld als GroenLinks-leider Jesse Klaver Van der Plas verwijt in het debat „vergif” te verspreiden. Van Haga vindt de uitspraak van Klaver „gevaarlijk”. Als het debat vlak daarna wordt geschorst, zoekt Van Haga Van der Plas op en zegt hij: „In die extreem-linkse hoek zit ongelofelijk veel geweld, straks krijg je een kogel door je kop.” Van der Plas knikt vriendelijk, maar is mogelijk nog niet vergeten dat Van Haga onlangs op zijn website schreef dat ze met haar „moralistische praatjes” richting boeren als „een zijspan van de VVD” fungeert.

Lees ook ‘Als we hier veel te veel stikstof uitstoten, hoe komt het dan dat het hier zo mooi groen en gezond is?’

De enige openlijke onderlinge aanval in het Kamerdebat komt van Forum voor Democratie. Voor de opkomst van BBB had FVD een leidende rol bij de boerenprotesten, nu staat FVD in de peilingen op verlies. Farmers Defense Force-voorman Mark van den Oever zei vorig weekend in de Volkskrant wel dat hij Kamerlid Gideon van Meijeren „altijd kan bellen”. In het debat donderdag zegt Van Meijeren teleurgesteld te zijn in de houding van Van der Plas, die volgens hem geen volwaardige oppositie tegen de stikstofplannen voert. „U krijgt complimenten van de kartelpartijen en de staatsmedia. Waarom zegt u niet dat we te maken hebben met een stikstofschandaal, en schaart u zich niet achter onze echte oppositie in plaats van die schijnoppositie van een onsje minder?”

Van der Plas zegt droog dat het „jammer” is dat FVD teleurgesteld in haar is. „Maar ik vaar mijn eigen koers, u zult het ermee moeten doen.” Na haar betoog loopt ze naar haar stoel achterin de zaal vlak naast Van Meijeren. Ze gaat zitten en kijkt hem niet aan.