‘Massa's zijn onvoorspelbaar’ – NCTV nam ‘zekere voor het onzekere' bij advies politici

„Een gemoedelijke sfeer.” „Deed aan een festival denken.” Gezien de vele positieve kwalificaties in de media van de sfeer op het grote boerenprotest in Stroe, is de vraag waarom veiligheidscoördinator NCTV woensdagochtend drie Tweede Kamerleden adviseerde om uit veiligheidsoverwegingen niet naar het Gelderse dorp af te reizen.

De veiligheid van de coalitie-politici Tjeerd de Groot (D66), Derk Boswijk (CDA) en Thom van Campen (VVD) kon niet worden gegarandeerd, aldus de dienst. „Ik baalde daar ontzettend van”, zei De Groot (D66) woensdagavond in talkshow Op1. „Eigenlijk is het wel ernstig wat de NCTV zegt over intimidatie en dreiging”, voegde hij eraan toe. CDA’er Boswijk sloeg het advies van de NCTV in de wind en ging wel. Zijn bezoek aan Stroe verliep zonder incidenten. Politie-chef Willem Woelders sprak woensdagavond zijn „tevredenheid” uit over de bijeenkomst.

Waar baseerde de NCTV het negatieve advies op? De woordvoerder verwijst naar een brief van minister Dilan Yesilgöz (Justitie, VVD), van woensdag. Daarin wordt uiteengezet hoe de dienst in zulke gevallen werkt. „De NCTV maakt (...) per situatie een objectieve veiligheidsafweging. Daarbij wordt gekeken naar een combinatie van factoren. De eerste factor betreft de mogelijke dreiging gericht op de persoon. Hierbij valt bijvoorbeeld te denken aan intimidatie, molest en demonstratieve bedreigingen. Vervolgens wordt de situatie ter plekke in ogenschouw genomen, bijvoorbeeld openbaar terrein of niet, samenstelling en omvang van de demonstratie, etc.”

Onvoorspelbaar

Terreur-en veiligheidsexpert Teun van Dongen waarschuwde in het verleden tegen de overreactie van diensten als NCTV en AIVD op mogelijke terreurdreigingen. Toch kan Van Dongen, verbonden aan het International Centre for Counter-Terrorism, in dit geval de handelwijze van de veiligheidscoördinator billijken. „Ik dacht niet toen ik over het NCTV-advies hoorde: goh, wat vreemd, al moet ook ik natuurlijk gissen waarop de NCTV zich nou precies baseerde.” Wel zegt Van Dongen dat in kringen van Farmers Defence Force lijsten met persoonlijke gegevens van ministers circuleren, zoals hun huisadressen. „De combinatie met de harde retoriek van de boeren maakt het begrijpelijk dat de NCTV daar een risico ziet.”

Lees ook NCTV achtte extra beveiliging voor minister Van der Wal niet nodig

Een achteraf vredig verlopen bijeenkomst zegt lang niet alles, aldus Van Dongen. „We weten van eerdere rellen, zoals in Rotterdam in de corona-tijd, dat het gedrag van een meute heel snel kan omslaan. Ze kan zich plotseling tegen een object of persoon richten.”

Ook kan de expert zich goed voorstellen dat de dienst het zekere voor het onzekere nam. Dat de NCTV het boerenprotest bij het huis van Christianne van der Wal (Stikstof, VVD) niet zag aankomen, kan daarbij een rol hebben gespeeld. Maar ook de enorme politie-inzet om het boerenprotest in goede banen te leiden, was mogelijk een factor. Van Dongen: „In zo’n situatie neem je minder snel een risico waar het gaat om mogelijke escalatie rond een Kamerlid.”

Monitoring van sociale media

Oud-NCTV-leidinggevende Paul Abels noemde woensdag op Twitter een ander aspect: het „stilleggen van monitoren” door de NCTV van socialemedia-accounts, waardoor deze dienst minder weet wat er maatschappelijk speelt. De NCTV stopte daarmee na stevige kritiek vanuit de Tweede Kamer, omdat de wettelijke basis ontbrak voor het op sociale media volgen van bepaalde activisten. De kritiek volgde op publicaties daarover in NRC. Abels was donderdag niet bereikbaar voor uitleg.

Van Dongen denkt ook dat verminderde monitoring een rol kan hebben gespeeld. „Daarmee kan sneller het gevoel ontstaan dat de dienst dingen mist”, aldus Van Dongen. „Anderzijds geven in gevallen van persoonsbeveiliging, zoals woensdag in Stroe, ook de AIVD en politie belangrijke informatie. De NCTV is niet de enige.”