Liever wit, als rood het alternatief is

Mijn vader zei vroeger weleens dat ik al verbrand als ik door een reisgids blader. Hij kon zichzelf gerust een vakantie lang grillen op een strandbedje, om over mijn moeder en broertje maar te zwijgen. Die zaten op een zonnige dag een half uur in het park en kwamen terug alsof ze een week naar Tenerife waren geweest. Maar de zon en ik, wij zijn geen vrienden. Ik ben door schade en schande steeds wijzer geworden en smeer mezelf nu een ongeluk. Maar dan kom je terug van vakantie en is het: ‘o echt, je bent amper bijgekleurd’, terwijl anderen ‘lekker bruin’ zijn geworden. ‘Lekker’, want een zongebruinde huid, dat is het ideaal, dat oogt gezond. Is dat niet achterhaald?

Nu het voorjaar is begonnen, lijkt een spoedcursus ‘zonnen’ op z’n plaats. Allereerst, waar komt dat ideaal vandaan? Dat is niet altijd zo geweest, vertelt Tamar Nijsten, hoofd van de afdeling dermatologie in het Erasmus MC. „Vroeger was een witte huid een statussymbool. Het betekende dat je niet op het land hoefde te werken. Mensen werden zelfs wit geschminkt.” Vaak wordt verteld, zegt hij, dat de hang naar een bruine kleur bij Coco Chanel begon, toen zij zo’n honderd jaar geleden van vakantie terugkwam met een gebruinde huid. Of het waar is of niet: „Het werd fashionable, in de jaren zeventig explodeerde het.”

Wat is ‘bruin worden’ precies? Het is in feite je huid die zichzelf beschermt, legt Nijsten uit. Je pigmentcellen worden door het UV-licht geactiveerd en scheiden meer bruine pigmentkorreltjes uit die de bovenlaag van de huid doen kleuren. Hoe donkerder, hoe beter de huid de UV-stralen absorbeert en hoe minder verbranding en DNA-schade.

Dus een bruine huid an sich is helemaal niet ongezond, zegt hij. „Maar ik struikel over de wéns die te hebben. Hoe we eraan komen, dat is het probleem”, zegt Nijsten. „Kijk, als je buiten jogt en je wordt bruin, dan is dat nog ‘collateral damage’. Maar moedwillig in de zon gaan liggen?”

Schade

Het helpt niet dat zonnen zo fijn voelt. „Tijdens het zonnen komen endorfines vrij, daarom is het zo behaaglijk om lekker weg te doezelen.” Dat maakt het risicovol, zelfs met goede huidgenen. Want, zegt hij, reken je niet rijk: een bruine huid betekent betere bescherming, maar het is slechts een drempel. Als je je daar niet bewust van bent, is het gevaarlijk.” Want verbranding, dat weten we inmiddels wel, kan enorme schade aanrichten. „En als je huid tekenen van verbranding geeft, is het al te laat. Dat maakt het zo moeilijk, want je moet bewust je gedrag aanpassen en pro-actief zijn.”

We zijn ons wel bewuster van de gevaren. Niet dat mijn vader dé graadmeter is, maar die vertelde laatst nog dat hij veel beter oppast dan vroeger, want nu „weten we veel meer”.

Dat klopt, zegt Nijsten. „Ik ben vijftig en kan me niet herinneren dat mensen vroeger meer dan factor 6 of 7 smeerden. Begin jaren negentig verklaarde de WHO officieel dat UV en zonnebanken kankerverwekkend zijn.” In 2021 kregen 82.800 mensen in Nederland de diagnose huidkanker, het is de meest voorkomende soort kanker.

Smeren dus. Werk je meteen huidveroudering tegen; de beste antirimpelcrème is zonnebrand, zegt Nijsten. Hoe hoger de factor, hoe hoger het percentage UV-stralen dat de huid absorbeert. Waar het vaak misgaat, is hoe vaak mensen smeren en hoeveel zonnebrand ze gebruiken. „Je hebt de hoeveelheid van een borrelglaasje nodig om je lichaam in te smeren en moet dat eigenlijk elke twee à drie uur herhalen. Bedenk dat je een grote flacon per dág nodig zou hebben, als je als gezin in de hoogzomer naar Frankrijk gaat. En vermijd sprays, daarmee zie je niet goed hoeveel je op je huid doet.”

Nijsten is ervan overtuigd dat het ideaalbeeld van de bruine huid en de liefde voor zonnen aan het afnemen is. „We kennen allemaal het rode lichaam van de dronken Britse toerist in Barcelona. En te bruin zijn wordt inmiddels als vulgair gezien.”

Voor mij heeft hij een positieve boodschap: doordat ik snel verbrand, ben ik me in ieder geval beter bewust van de risico’s dan de meeste mensen.