Welke docu’s, boeken en podcasts over klimaatverandering zijn de moeite waard?

Van apocalyptische verdoemenis tot hoopvolle verhaallijnen, het klimaat is een dankbaar thema voor schrijvers, kunstenaars en podcastmakers. In deze gids zetten we lees-, kijk- en luistertips van onze redacteuren op een rij die helpen om je verder te verdiepen in klimaatverandering.

Documentaires die inzicht geven in klimaatproblematiek

Normal is over 1.1 | Renée Scheltema

Een indrukwekkende, heel persoonlijk vormgegeven documentaire van Renée Scheltema. De Nederlandse filmmaker reisde de wereld over om interviews op te nemen met filosofen, activisten, economen en andere denkers. Een aanrader voor iedereen die wil weten wat er nodig is voor herstel van de aarde, het redden van diersoorten, uitbreiding van ecosystemen en om geld weer te verbinden met de natuur.

Normal is over is te bekijken via verschillende platformen

A Life on Our Planet | David Attenborough

Sir David Attenborough doet in A Life on Our Planet een emotionele oproep aan de mensheid. Een zorgwekkend pleidooi, maar Attenborough weigert toe te geven aan cynisme. Na het opvoeren van verontrustende beelden en statistieken schetst de natuurvorser in het slot de contouren van verandering en laat hij zien hoe veerkrachtig de natuur is. De teloorgang van de aarde is te stoppen door als mensheid wijs te worden, is zijn boodschap.

A Life on Our Planet is te bekijken via Netflix

A Year to Change the World | Greta Thunberg

Een driedelige BBC-serie over Greta Thunberg tijdens de coronacrisis, waarin de Zweedse klimaatactiviste plekken laat zien waar klimaatverandering het leven drastisch heeft veranderd. Ze spreekt met allerlei deskundigen om haar boodschap over de klimaatcrisis van feiten te voorzien.

A Year to Change the World is te zien via NPO Start

Boeken over klimaatverandering

Zes graden | Mark Lynas (non-fictie)

Fictieve, maar realistische toekomstscenario’s schetsen aan de hand van wetenschappelijke kennis, dat is wat Mark Lynas doet in Zes graden. Twaalf jaar na publicatie schreef de wetenschapsjournalist een update voor zijn boek. Het concept bleef hetzelfde: op basis van de meest recente wetenschappelijke literatuur vertellen hoe de aarde eruit zou kunnen zien bij een opwarming van één, twee, drie of nog meer graden. Mild is Lynas niet, maar de situatie is niet uitzichtloos. We kunnen het ergste nog voorkomen, als we bereid zijn drastische keuzes te maken.

Het klimaatboek | Greta Thunberg (non-fictie)

Voor haar essaybundel over hoe en waarom de wereld verandert, vroeg de Zweedse klimaatactiviste Greta Thunberg wetenschappers, wereldleiders en activisten om hun inzichten over klimaatverandering te delen. Haar boodschap: kennis is onze hoop en met elkaar kunnen we in actie komen, als iedereen het verhaal maar kent.

Tussentijds | Peter Zantingh

Tussentijds behandelt een actuele vraag: moet je, nu de klimaatverandering doorzet, nog wel kinderen krijgen als je de keuze hebt? Het stel dat de hoofdrol speelt in dit boek denkt daar verschillend over. Schrijver en NRC-redacteur Peter Zantingh laat zien dat de grip die we op het leven denken te hebben betrekkelijk is.

Solar | Ian McEwan

Inspiratie voor Solar kreeg McEwan tijdens een reis naar Spitsbergen, georganiseerd door een organisatie die kunstenaars wilde ‘gebruiken’ om het publiek te mobiliseren tegen klimaatverandering. De schrijver balde alle zwakheden van de mens samen in een wetenschapper die het beste wil voor de aarde. Zolang hij er vooral zelf beter van wordt. McEwan gebruikt klimaatverandering als actueel gegeven voor een literair spel. Een roman die de lezer onvermijdelijk met gemengde gevoelens achterlaat.

Zee nu | Eva Meijer

In Zee nu geeft Eva Meijer de macht aan het zoute water. Stukje bij beetje rukt de zee op. Hoe reageren Nederlanders als het land langzaam overstroomt? Meijer onderzoekt het en geeft tegelijkertijd een hoopvolle boodschap mee: wat ons en andere diersoorten ook overkomt, er openbaart zich wel een nieuwe weg, een andere toekomst.

Onder het ijs | Ellen de Bruin

Een klimaatroman over het smelten van het poolijs die speelt in de wereld van de wetenschap. In Onder het ijs van schrijver en NRC-redacteur Ellen de Bruin gaat een jonge onderzoeker mee op expeditie naar de Noordpool. Een leerzaam boek dat sprankelt door feestelijke weetjes en verwonderde vragen.

Ik ben hier! | Joke van Leeuwen

Een kinderboek dat grote actuele thema’s als eenzaamheid en de stijging van de zeespiegel bespreekt. Het is associatief en vol lichte verwondering over de wereld. Hoofdpersonage Jona woont met haar vader in een laaggelegen gebied. Als het water komt, wordt iedereen gered behalve zij. Doordat Joke van Leeuwen Jona centraal stelt, gaat alles in de roman over het kind en wat dát denkt, beslist en doet.

Hoe vertel je kinderen over de opwarming van de aarde? Moet je hen geruststellen of juist niet? NRC bespreekt twee kinderboeken die een verschillende aanpak hanteren.

Werkt klimaatangst verlammend, of zet die juist aan tot handelen? NRC bespreekt drie non-fictieboeken voor lezers die in beweging willen komen.

Films: van apocalyptische verwoesting tot diepe romantiek

Mad Max: Fury Road | George Miller

Fury Road is het vierde deel in de Mad Max-reeks van regisseur George Miller. In de verschillende delen leveren groepjes outlaws en ordehandhavers in de nabije toekomst een strijd op leven en dood, met als belangrijkste inzet de controle over schaarse energiebronnen. In Fury Road zijn nog drie bendes over. Ze bezitten olie, water en kogels en hebben een slavenmaatschappij opgebouwd. Een meesterwerk van compositie, choreografie en ritme, schreef NRC in een recensie.

Mad Max: Fury Road is te bekijken via Videoland

Don’t Look Up | Adam McKay

De apocalyptische komedie Don’t Look Up bleek pijnlijk herkenbaar voor klimaatwetenschappers. Met een komeet die de aarde bedreigt, houdt regisseur Adam McKay de Verenigde Staten de zwartst mogelijke spiegel voor. Zijn land is niet langer de hoop der mensheid maar een tumor die de hele planeet dreigt mee te slepen in stupide demagogie, grof materialisme, technologische hubris, hersendood infotainment, cultuuroorlogen en complottheorieën. Vervang die komeet voor klimaatcrisis en je bent terug in het heden.

Don’t Look Up is te bekijken via Netflix

The Day After Tomorrow | Roland Emmerich

Een handelsmerk van regisseur Roland Emmerich is de verborgen maatschappijkritiek in zijn spektakelfilms. In The Day After Tomorrow laat hij de Verenigde Staten verpieteren onder een dikke laag ijs. „Films kunnen de wereld niet veranderen, maar ze kunnen wél een signaal afgeven aan het publiek”, zei Emmerich in een interview met NRC.

The Day After Tomorrow is te bekijken via Disney+

Weathering with you | Makoto Shinkai

In Weathering with You kan een meisje het weer in Tokio naar haar hand zetten. Een fraai getekende animefilm over klimaatverandering, die ook diep romantisch is. Het verhaal is niet apocalyptisch al kun je het zo opvatten. Een andere duiding is dat de film juist berustend is over het opwarmen van de aarde: de mens verandert de natuur, de natuur slaat simpelweg terug.

Weathering with you is te huur bij verschillende aanbieders

Catastrofe-filosoof Lisa Doeland plaatst kanttekeningen bij apocalyptische films met grootschalige verwoesting. In een interview met NRC vertelt ze hoe ze apathie in de hand werken. Tussen de regels door krijgt de liefhebber die films over allesverwoestende natuurrampen nog lang niet heeft afgezworen legio kijktips.

Beeldende kunst met een ecologische boodschap

Aarde | Jos de Putter

Het kunstwerk Aarde van Jos de Putter bevindt zich op misschien wel de meestbekeken muur van Nederland: de wand achter het spreekgestoelte van de tijdelijke Tweede Kamer. Putter maakte vijf panelen met kluiten grond, klei en zand. Het werk maakte behoorlijk wat los, maar wat is de ecologische boodschap erachter?

In een essay over de verbeelding van klimaatverandering in de kunsten schreef kunstredacteur Thomas van Huut in NRC dat klimaatkunst verlammend kan werken. Dat komt volgens Van Huut onder andere doordat het het probleem wél verbeeldt, maar geen alternatief aandraagt.

Klimaatzorgen in de architectuur
Houtbouw is de afgelopen jaren een toverwoord geworden in de architectuur. Architecten zien hout als een duurzaam alternatief voor beton. Waar komt die houtrevolutie vandaan en waar zie je het materiaal terug in het straatbeeld? NRC licht een voorbeeld uit.

Podiumkunsten met het klimaatprobleem in de hoofdrol

Antropoceen, de musical | Club Gewalt

Een experimentele voorstelling van het Rotterdamse muziek- en performancecollectief Club Gewalt voor iedereen die een beetje hoop wil houden in tijden van klimaatcrisis. Het collectief geeft in de tegendraadse klimaatmusical het woord aan de aarde en haar bewoners en onderzoekt de vraag wat die zouden zeggen als ze een reactie moesten geven op de door mensen ontketende klimaatcrisis. „Je kunt de voorstelling opvatten als optimistisch of als pessimistisch. Het zit er allebei in”, zegt een van de makers in een interview met NRC. Een prettig alternatieve, fantasierijke manier om theater over de klimaatcrisis te maken.

Kaarten voor Antropoceen zijn te koop via de website van Club Gewalt

De zaak Shell | Frascati Producties en De Nwe Tijd

Een van de invloedrijkste Nederlandse theatervoorstellingen over klimaatverandering. Theatermakers Anoek Nuyens en Rebekka de Wit namen voor De zaak Shell de rechtszaak van Milieudefensie en andere ngo’s tegen oliegigant Shell als uitgangspunt. In een serie pleidooien laten de twee de zaak vanuit verschillende perspectieven zien. Een gedachte-experiment voor iedereen die gewapend wil zijn met kennis over de verantwoordelijkheidscrisis die klimaatverandering is. En een aanrader voor wie samen met de makers wil onderzoeken wie welke rol speelt of afschuift in deze klimaatcrisis.

Kaarten voor De zaak Shell zijn verkrijgbaar via de website van de producenten

SeksKlimaat | Alles voor de Kunsten

Een toneelstuk over klimaat en seks dat herkenbaar zal zijn voor vriendengroepen waar verschillend wordt gedacht over het klimaatprobleem. Toneelschrijver Maria Goos neemt haar ontmoetingen met twee vrienden als uitgangspunt voor het stuk. Een van hen is een klimaatfanaticus die zijn vrienden, die op het terras onder de warmtelamp met smaak een broodje vleeskroket bestellen, tot wanhoop drijft.

Kaarten voor SeksKlimaat zijn verkrijgbaar via de website van Alles voor de Kunsten

Akram Khan Dance Company | Jungle Book Reimagined

Wie wel genoeg Dansen der Mirlitons, Sneeuwvlokken en Suikerfeeën heeft gezien voor één leven, kan met Kerst naar de familievoorstelling Jungle Book Reimagined van de internationaal gevierde choreograaf Akram Khan. In de geactualiseerde versie van de klassieker is Mowgli een jonge klimaatvluchteling die van zijn familie gescheiden raakt.

Kaarten voor Jungle Book Reimagined zijn verkrijgbaar via de website van Internationaal Theater Amsterdam

Podcasts die het klimaatprobleem onderzoeken

To a Lesser Degree | The Economist

To a Lesser Degree: Under pressure

Deze podcast luister je ook in onze app

To a Lesser Degree onderzoekt hoe we op verschillende plekken op aarde met klimaatverandering om (kunnen) gaan. Het is lastig om aan het klimaat recht te doen in een podcast. The Economist doet echter een goede poging om de problemen én oplossingen helder uiteen te zetten.

Ronnie. Op zoek naar een utopie | KRO NCRV

Een baby op aarde brengen terwijl je een pessimistisch toekomstbeeld hebt. Hoe pak je dat aan? In zeven afleveringen zoekt de podcast Ronnie naar een hoopvol verhaal over de toekomst. Een toekomstige vader praat met mensen die hun leven anders inrichten vanwege hun zorgen om de planeet. Deze podcast brengt je wat bij over grotere thema’s als klimaat en voedsel en populatie.

How to Save a Planet | Gimlet

Wat kunnen we zelf doen om de klimaatcrisis het hoofd te bieden? Journalist Alex Blumberg (van onder andere This American Life en Startup) en wetenschapper Ayana Elizabeth Johnson praten met mensen die een oplossing hebben, groot of klein. How to Save a Planet stelt grote vragen, maar wel op een toegankelijke toon, en blijft niet abstract. Na het luisteren heb je ideeën over wat je zelf kunt doen om een bijdrage te leveren.

Wat zijn de vijf acties waarmee je zelf de meeste impact maakt tegen klimaatverandering? In een aflevering van Future Affairs over duurzamer leven bespreekt NRC het.

Waar blijft het strijdlied van de klimaatverandering? | Vandaag, NRC

Wat wordt het strijdlied van de klimaatprotesten?

Deze podcast luister je ook in onze app

Er blijken verbazingwekkend weinig popnummers over het klimaat te bestaan. En dat terwijl het ultieme popmuziek-publiek, jongeren, zich juist de grootste zorgen maakt over klimaatverandering. Hoe komt dat, en waar moet een goed protestnummer aan voldoen? Muziekjournalist Leendert van der Valk praat ons bij.

Kan de aarde zonder permafrost? | Onbehaarde Apen, NRC

Door de opwarming van de aarde dooit de permafrost, ijskoude grond die het hele jaar bevroren is, op het noordelijk halfrond steeds sneller. In een aflevering van Onbehaarde Apen onderzoekt de wetenschapsredactie van NRC wat er gebeurt als er geen permafrost meer is.

Redacteur Marcel aan de Brugh zag met eigen ogen wat de effecten van de stijgende temperaturen en zeespiegel betekenen voor de bewoners van Groenland. In deze aflevering vertelt hij over zijn bezoek.