Joy, zo heet het nieuwe kinderboek van Jenny Valentine. Die titel (in het Engels A Girl Called Joy) doet niet direct een bijster origineel verhaal vermoeden. Maar van originaliteit moet de Britse schrijver het naar eigen zeggen dan ook niet hebben: „Ik ben goed in mensen, niet in plots”, zo vertelde ze ooit aan deze krant.
Met die opmerking deed ze zichzelf wel enigszins tekort. Juist Op zoek naar Violet Park (2008) en Gebroken Soep (2009), de young adult-romans waarmee Valentine zichzelf op de jeugdliteraire kaart zette, zijn vernuftig geconstrueerde spannende verhalen waarvan je de afloop geenszins kunt raden. Maar over Joy, dat ze voor een jongere doelgroep schreef, kun je dat inderdaad niet zeggen. Valentine vertelt het huis-tuin-en-keukenverhaal over haar tienjarige protagonist die haar leven lang met haar ouders en oudere zus Claude de wereld is rondgereisd en nu ineens voor haar hoogbejaarde, schijnbaar kleinburgerlijke en regellustige opa moet zorgen, heel gewoon, rechttoe-rechtaan. Vanaf het moment dat Joy zichzelf, onder het motto ‘nomen est omen’, introduceert als het zonnigste mensenkind dat er is en dat ‘aan elke wolk een fenomenaal zilveren randje kan ontdekken’, weet je dat wat je leest, is wat je krijgt.
Markeerstift
Niet dat Valentine ineens heel anders is gaan schrijven: haar ongedwongen stijl is onveranderd lichtvoetig en levendig. Bovendien beschikt ze over een scherp observatievermogen en weet ze bij wat ze waarneemt aansprekende beelden te kiezen. Treffend bijvoorbeeld is Joys beschrijving van haar gesloten opa versus haar openhartige moeder: ‘Opa is een beetje vaag en wazig, alsof iemand hem met een zacht potlood heeft getekend, terwijl mam zo duidelijk is als een zwarte markeerstift’.
Ook goed gekozen is Joys beeld van de ‘paardenbloempluisjes die op een briesje van de ene plek naar de andere zweven […] zonder zich zorgen te maken over waar dat zal zijn’, waarmee ze illustreert hoe verrassend haar leven was voordat ze in opa’s eenvormige woonwijk belandde. Het enige waar ze vroeger op kon rekenen, was dat je nergens op kon rekenen, stelt ze vast. ‘Nu botst ons “gewoon” met dat van opa en doen we allemaal ons best het te laten lukken.’ Maar dat blijkt moeilijk: ‘Het nieuwe leven voelt als een dikke punt, terwijl we komma’s gewend waren’.
Guus-Kuijerachtig
Dat conflict en hoe Joy daarmee omgaat, is eigenlijk waar het verhaal om draait. Valentine geeft dat knap vorm: ze neemt je op een Guus-Kuijerachtige manier overtuigend mee in Joys licht rebelse denkwereld, ondertussen schetst ze subtiel de familieverhoudingen. Zo is er het ongeduld van Joys vader met Claude die het onzin vindt dat ze voor een onbekende opa die van een ladder is gevallen naar Engeland zijn teruggekeerd. Daartegenover staat het geworstel van Joys moeder, die aan de andere kant van de wereld zat toen haar moeder overleed en niet nog een keer zoiets wil meemaken. Behoedzaam laverend tussen al dat volwassen gedoe probeert Joy haar opa te leren kennen en haar nieuwe schoolleven te omarmen. Het eerste lukt haar spelenderwijs wonderwel, het tweede minder: ‘School is een opleiding in sociale aanpassing’, maar zij heeft de verkeerde pasvorm: ‘Ik ben de stiefzus…, of de schoen’, merkt ze licht ironisch op, verwijzend naar Grimms Assepoester.
Het is niet moeilijk om Joy in je hart te sluiten: ze is levensecht en haar optimisme is hartverwarmend. Tegelijkertijd was wat meer spanning welkom geweest. Die komt nu pas aan het einde, als de oeroude eik op het schoolplein dreigt te moeten wijken voor een nieuw schoolgebouw. Voor Joy is die eik het bewijs van de magie achter het alledaagse waarin ze zo gelooft en met haar vriend Benny probeert ze de kap te voorkomen. Wie wil weten hoe dat afloopt, zal wel moeten wachten op deel twee: kennelijk was Valentine nog niet klaar met Joy. Maar dat is helemaal niet erg – laat maar komen, dat boek.