Het gebeurt niet vaak dat beleggers en beurshandelaren op het verkeerde been staan. Afgelopen dinsdag was dat het geval. Tesla, het concern dat wordt aangevoerd door topman Elon Musk, zou zijn kwartaalcijfers publiceren en de verwachting was dat het bedrijf een omzetdaling zou rapporteren.
Dat was wellicht al ingebouwd in de koers, die het al geruime tijd slecht doet. Zeker ten opzichte van de andere grote beursgenoteerde techbedrijven, die samen bekendstaan onder de noemer ‘magnificent seven’. Maar de omzetdaling van Tesla bleek nog groter dan verwacht.
In plaats van een nieuwe koersdaling gebeurde er iets anders. Musk leek bij de presentatie van de cijfers terug te komen van een eerder voornemen: een nieuwe goedkope elektrische auto, de Model 2, op de lange baan schuiven. Zijn boodschap was nu dat de productie van zo’n nieuwe goedkope auto juist prioriteit krijgt. Beleggers reageerden enthousiast: Tesla, waarin pas woensdag kon worden gehandeld, sprong op en eindigde die dag een achtste hoger in waarde.
Het bovenstaande kan worden gezien als een handigheidje van Musk om van een tegenvaller een meevaller te maken. Maar het voorval zegt evengoed veel over de markt voor elektrische auto’s van dit moment: de vaart is er uit en bedrijven zoeken naar een strategie om uit de impasse te komen.
De oorzaken in een notendop: subsidies op de aanschaf houden in veel landen op of worden afgebouwd. De consumenten die enthousiast zijn over elektrisch rijden en dat kunnen betalen, hebben al een Tesla of een soortgelijke auto van de concurrentie. En voor de middenklasse zijn elektrische auto’s vaak nog te duur.
Nog vorige week bleek dat in de haven van het Belgische Zeebrugge vele tienduizenden Chinese elektrische auto’s geparkeerd staan, die wel zijn uitgeladen maar vaak om logistieke redenen nog niet zijn doorverkocht. Die auto’s zijn in de regel goedkoper dan die van de Europese en Amerikaanse concurrentie. Mede door de Chinese toevloed dreigt een overcapaciteit in de bedrijfstak, een situatie die nog maar een jaar geleden moeilijk denkbaar was. De Europese Commissie is vorig najaar al een onderzoek begonnen naar mogelijke Chinese subsidies als reden voor de stortvloed aan auto’s uit dat land.
Stagnerende verkopen zijn slecht voor de energietransitie: ze verhinderen dat het aantal elektrische auto’s een kritische massa bereikt, waarbij de groeiende dichtheid aan laadpalen elektrisch rijden aantrekkelijker maakt. Waarna het gebruik van elektrische auto’s weer verder toeneemt. Nederland, waar die dichtheid vrij goed is, is zeker niet exemplarisch voor de rest van Europa. In veel landen staat het elektrisch rijden nog in de kinderschoenen. Onzekerheid over oplaadmogelijkheden en dus ook de actieradius van de auto kan er toe hebben bijgedragen dat hybride rijden nu populairder lijkt te worden.
Intussen is, in ieder geval in Nederland, de motivatie groot genoeg. Het Sociaal en Cultureel Planbureau publiceerde deze week een onderzoek waaruit bleek dat driekwart van de ondervraagden zich zorgen maakt over het klimaat, tegen 65 procent vijf jaar geleden. Tegelijk zijn de kosten van duurzamer leven voor veel mensen een belangrijke horde om het gedrag te veranderen. Opvallend ook: minder autorijden behoort tot de minst populaire gedragsveranderingen.
Uit al deze overwegingen lijkt een voorzichtige conclusie mogelijk: een daadwerkelijk goedkope elektrische auto is een manier om de stagnerende markt weer los te trekken. Denk aan de basale T-Ford die in de jaren twintig in de Verenigde Staten voor de massale doorbraak van het autorijden zorgde.
Dit houdt in dat fabrikanten, vermoedelijk zelfs óók de Chinese, hun prijzen zullen moeten laten dalen. En dat buitenlandse auto’s niet zozeer van de markt moeten worden geweerd maar tegemoet moeten worden getreden met eigen Europese, concurrerende modellen. Want dat hybride auto’s bij veel Europese fabrikanten nu nog steeds de voorkeur krijgen, belooft weinig goeds voor de toekomst. Dan is straks de benzinemotor alsnog langer in gebruik dan goed is voor de planeet.
Tesla’s voornemen om de introductie van goedkope modellen te versnellen mag dan ook worden toegejuicht, al zullen die dan wél dermate betaalbaar moeten zijn om ook de lagere middeninkomens tot aanschaf te verleiden. Het Planbureau voor de Leefomgeving liet deze week weten dat een klimaatneutraal Nederland in 2050 nog steeds mogelijk is. Daar zijn dan wel vergaande maatregelen voor nodig. Een gedragsverandering van consumenten is essentieel. Maar die moeten daarvoor wel betaalbaar gereedschap krijgen aangereikt.