Moet middel X gelegaliseerd worden in Nederland?

Leden van Coöperatie Laatste Wil (CLW) worden verdacht van deelname aan een criminele organisatie. De zeven mensen vormden een soort „clandestiene apotheek voor middel X”, een chemisch poeder dat wordt gebruikt voor zelfdoding. CLW richt zich op ouderen die zelf willen beschikken over hun levenseinde. Maar wat is een waardig einde? En wat zijn de risico’s van zelfbeschikking? Boudewijn Chabot, psychiater, en Peter van Rooijen, hulpverlener en ervaringsdeskundige, gaan in discussie over de stelling: het middel X moet gelegaliseerd worden in Nederland.

Boudewijn Chabot is BC, Peter van Rooijen is PvR.

Lees ook Minstens 172 mensen overleden door het innemen van zelfdodingspoeder middel X

BC: „Dat is geen goed idee. Volgens het Nederlands centrum voor vergiftigingen kan middel X braken, pijnlijke spierspasmen of een epileptisch insult geven voordat men in coma raakt. Ouderen die middel X innemen sterven liever eenzaam dan dat hun kind getuige is dat hun moeder overgeeft en in haar eigen braaksel stikt. Zeker, er zijn ook mensen die na het innemen in slaap vielen. Maar het is onbekend hoe vaak middel X een nare dood geeft. Daarom is legalisatie van middel X voor een goede dood niet verstandig.”

PvR: „Waarom is het wel een goed idee? Omdat zodra je ‘ja’ tegen legaliseren zegt, blijkt dat het vanwege allerlei complicerende factoren niet kan. Maar als je gelooft in het (mensen)recht op zelfbeschikking, zou (eindelijk) vastgesteld kunnen worden hoe X effectief en zonder ernstige bijverschijnselen gebruikt kan worden. Nu is die kennis te beperkt en richt de aandacht zich op criminalisering. Dat helpt niemand. We moeten beginnen bij de erkenning van het recht op zelfbeschikking en op basis daarvan een plan maken over hoe een zorgvuldige praktijk eruit kan zien.

BC: „Het recht op zelfbeschikking over het eigen levenseinde heeft iedereen al. Jaarlijks maken ca. 1800 mensen daar gebruik van, meestal door ophanging of een andere eenzame methode. Het Openbaar Ministerie (OM) vervolgt de Coöperatie [Laatste Wil] niet omdat zelfbeschikking over jezelf doodmaken ter discussie staat. Het vervolgt leden en een bestuur die in samenwerking een dodelijk middel via groepen wilden verspreiden. Ik ben een voorstander van een zelfgekozen dood in eigen regie en verspreid daarover informatie in boeken en films zonder probleem met het OM.”

PvR: „Aangewezen zijn op ‘eenzame’ methodes om je leven te beëindigen, bewijst toch juist dat het recht op zelfbeschikking wel ter discussie moet staan? Het kan namelijk anders. Juist jij weet hoe moeilijk het is aan middelen te komen om het eigen leven te beëindigen, laat staan dat een naaste daarbij mag helpen. Dit komt mede door focus op de rol van de arts in een praktijk gericht op een zorgvuldige euthanasie. Dat was (en blijft) waardevol. Laten we het nu hebben over een zorgvuldige praktijk voor zelfgekozen dood in eigen regie.”

BC: „Het Europese Hof voor de Rechten van de Mens wijst ons de weg naar een zorgvuldige praktijk. Het heeft gesteld dat bij het grondrecht op een privéleven ook hoort dat je binnen de kring van dierbaren zelf de manier en tijd van overlijden mag bepalen. Als je dierbaren overtuigd zijn dat het besluit tot zelfdoding onomkeerbaar is, mag één van hen hulp geven bij de voorbereiding. Ik heb een film gemaakt genaamd Sterven in eigen regie met stikstofgas. Daarin overtuigt een 80-jarige moeder haar dochter van haar wens in eigen regie te mogen sterven. Dan helpt de dochter haar moeder hoe dat met stikstofgas kan. Bij de voorbereiding, niet bij de uitvoering.”

PvR: „Mee eens. Het Hof wijst de weg, maar de zorgvuldige praktijk bij sterven in eigen regie is er nog niet. De Nederlandse Vereniging voor een Vrijwillig Levenseinde (NVVE) pleit mijns inziens terecht voor een praktijk waarin ook plaats is voor niet-medische hulp bij zelfdoding (weloverwogen en vrijwillig) die zorgvuldig en toetsbaar geregeld wordt. We moeten van ideeën naar uitproberen. Er is dus werk aan de winkel. Overigens, ik ken de heliummethode maar dat is steeds lastiger verkrijgbaar. Je spreekt nu over stikstofgas – kun je hier meer over delen?”

BC: „Stikstofgas is een snelle en pijnloze methode. De film legt uit waarom een dierbare er rustig naast kan zitten, zodat je niet eenzaam hoeft te sterven. Ik betreur dat de Coöperatie ondergronds de verspreiding van een nog niet goed getest middel is gaan organiseren. Niet stiekem sterven in eigen regie, dát is mijn streven. Een familielid dat of een vriend die erbij zit kan tegen de huisarts, de lijkschouwer en recherche vertellen hoe het is verlopen. Dat is de weg naar aanpassing van de wet.”

PvR: „Ik ben opgeleid als klinisch psycholoog/psychotherapeut en was hulpverlener tijdens de aidscrisis. Ik heb toen meerdere malen aan het sterfbed gezeten. Later heb ik internationaal met hiv, tuberculose en malariapatiënten gewerkt. De dood stond steeds om de hoek. Nu ben ik denk ik vooral ‘ervaringsdeskundige’ omdat ik kanker heb (had?) en voor de keuze stond een idiote operatie aan te gaan óf te sterven. Dankzij een experimentele route leef ik nog. Vijf jaar geleden zag ik je film over de heliummethode. Voor mij was dat een ‘eyeopener’ en de reden om een heliumtank te kopen. Later heb ik het middel X verkregen. Eindelijk zag ik door jouw film een voorbeeld van een praktijk waarin zelfdoding in eigen hand zorgvuldig kan plaatsvinden. Dat heb ik als liefdevol ervaren. Je film over stikstofgas en het gesprek daarover zullen essentieel zijn in het ontwikkelen van zo’n zorgvuldige praktijk. Hoe kunnen we zo’n praktijk bevorderen?”

BC: „Dat vergt een omslag bij de dierbaren van iemand die wil sterven in eigen regie. Zoals artsen ooit hun nek uitstaken toen zij openlijk euthanasie verleenden, is mijn hoop dat familie en vrienden de moed hebben ‘bovengronds’ hulp te verlenen. Laten zij de huisarts tevoren informeren en filmen dat de overledene zelf alle dodelijke handelingen heeft verricht. Na het overlijden moeten ze de huisarts waarschuwen en de film aan de forensisch arts en de recherche geven.”

PvR: „Een zorgvuldige praktijk rond zelfdoding vereist een actieve erkenning en bescherming van het zelfbeschikkingsrecht én mensen die daarom vragen. De recente evaluatie van de euthanasiewet is mede gebaseerd op de veranderende opinie van artsen en burgers. Er is veel steun onder burgers voor het ‘recht’ op hulp bij zelfdoding. De evaluatie beschrijft scenario’s voor een betere regulering van levenseindevragen waaronder een niet-medische route met steun van hulpverleners of naasten. En de noodzaak van zorgvuldige toetsing en verstrekking van middelen. Daarvoor is verbeterde wetgeving nodig die de toenemende maatschappelijk steun voor zelfbeschikking weerspiegelt.”

Lees ook Ze zouden hebben ‘gehandeld in de dood’ door middel X te verstrekken als een ‘clandestiene apotheek’