Toekomst TikTok onzeker, nu Amerikaanse Senaat heeft ingestemd met uitzonderlijk strenge aanpak

Op de markt van grote sociale media ontstaat een spannende overgangssituatie, nu de Amerikaanse Senaat dinsdagavond heeft ingestemd met een uitzonderlijk strenge aanpak van TikTok. Daarmee is de belangrijkste horde genomen voor een wetsvoorstel, dat het Chinese moederbedrijf van TikTok dwingt het populaire sociale medium met de ultrakorte filmpjes binnen een jaar te verkopen aan een Amerikaans bedrijf.

Blijft die verkoop uit, dan zal Amerikaanse appstores verboden worden de app nog langer aan te bieden – wat op den duur zou neerkomen op een verbod van de app. President Biden heeft meteen na de stemming verklaard dat hij nog deze woensdag zijn handtekening zal zetten onder het wetsvoorstel, dat dit weekeinde al door het Huis van Afgevaardigden werd aangenomen - net als in de Senaat met grote meerderheid.

Verrassend snel heeft zich afgelopen weken in Washington een politieke meerderheid van Republikeinen en Democraten gevormd die TikTok aan banden wil leggen. Drijvende kracht was de vrees dat de Chinese staat via de app en het Chinese moederbedrijf ByteDance met bijvoorbeeld desinformatie invloed kan uitoefenen op Amerikaanse gebruikers, en toegang kan krijgen tot hun persoonlijke gegevens. Niets minder dan de nationale veiligheid zou op het spel staan.

In maart nam het Huis van Afgevaardigden al een vergelijkbaar wetsvoorstel aan, maar de Senaat maakte toen geen haast het in behandeling te nemen. Het huidige wetsvoorstel was door het Huis van Afgevaardigden gekoppeld aan een pakket voor financiële en militaire hulp aan Oekraïne, Israël en Taiwan, om de Senaat tot een snelle goedkeuring te bewegen.

Amerikaanse investeerders

Voor Amerikaanse investeerders kan TikTok een aantrekkelijke prooi zijn. De razendsnel gegroeide app, die nog geen zeven jaar op de internationale markt is, staat op de ranglijst van populairste sociale media in de wereld al op een vijfde plaats, na Facebook, YouTube, WhatsApp en Instagram.

In de Verenigde Staten is TikTok, met 170 miljoen gebruikers, een veel gebruikte bron van amusement, informatie en populaire cultuur. Het kan zich op de advertentiemarkt ontwikkelen tot een geduchte concurrent van de apps van miljardenbedrijven Meta (vooral Instagram, maar ook Facebook) en Google (YouTube). Daarom kan TikTok voor grote spelers in de Amerikaanse technologiesector een interessante overnamekandidaat zijn – al zou de prijs mogelijk in de tientallen miljarden dollars kunnen lopen.

Ook voor investeerders die behalve financiële ook politieke kansen zien in het verwerven van de app, kan het vooruitzicht dat TikTok te koop komt te staan erg aanlokkelijk zijn. Voormalig minister van Financiën onder Donald Trump Steve Mnuchin zou volgens Amerikaanse media al weken bezig zijn een groep financiers bijeen te brengen voor de overname van TikTok.

Lees ook Wie is er bang voor TikTok? Hoe een dansjes-app een geopolitieke machtsfactor werd

Als Biden zijn handtekening heeft gezet, en de wet daarmee van kracht is, treedt eerst een overgangsperiode in waarin het voortbestaan van TikTok onzeker is. Moederbedrijf ByteDance krijgt negen maanden de tijd om een koper te zoeken, een termijn die de president met nog eens met drie maanden mag verlengen. Als ByteDance bereid is TikTok te verkopen, wat niet zeker is, dan nog is onduidelijk of de machtige Chinese staat zal toestaan dat het zover komt en dat het succesvolle TikTok en de bijbehorende technologie in Amerikaanse handen komt. The New York Times speculeert zelfs op Chinese vergeldingsmaatregelen tegen Amerikaanse technologiebedrijven.

TikTok noemt de nieuwe wetgeving woensdagochtend in een reactie „ongrondwettelijk, niet gebaseerd op feiten”. Het Chinese moederbedrijf ByteDance lijkt de wetgeving te willen aanvechten in de rechtszaal. „Eerdere pogingen om TikTok te verbieden strandden in gerechtshoven, en ook deze keer gaan wij het gevecht niet uit de weg.” Ook wijst een woordvoerder erop dat ByteDance voor 60 procent eigendom is van „met name Amerikaanse investeerders”. Beschuldigingen dat TikTok een Chinees propagandakanaal zou zijn, zijn volgens de woordvoerder „volslagen onbewezen”.

Influencers

Mocht het, om welke reden dan ook, niet komen tot een verkoop van TikTok, dan dreigt de app uit Amerikaanse appstores en van Amerikaanse telefoons en computers te verdwijnen. Maar ook dan blijft de situatie onzeker. Want naar verwachting zullen niet alleen ByteDance en TikTok naar de rechter stappen om de maatregelen aan te vechten, maar zullen ook influencers die voor hun inkomen van TikTok afhankelijk zijn, andere gebruikers en organisaties voor vrijheid van meningsuiting juridische stappen ondernemen.

Mogelijk zal zelfs het Hooggerechtshof zich moeten uitspreken over de vraag of de maatregelen tegen TikTok niet in strijd zijn met het Eerste Amendement bij de Amerikaanse Grondwet, dat de vrijheid van meningsuiting garandeert. Een lagere rechter blokkeerde in 2020 al een poging van toenmalige president Trump om een verkoop van de app aan Amerikaanse bedrijven af te dwingen onder het dreigement van een verbod.

Organisaties voor digitale burgerrechten wezen er afgelopen weken al op dat de Verenigde Staten met de maatregelen tegen TikTok hun positie als pleitbezorger van een vrij en open internet ondergraven. Washington zou autocratische regimes hiermee een excuus geven om op hun beurt apps te verbieden die hén niet bevallen. Het Kremlin zou het als excuus kunnen gebruiken, opperde de Russische oppositie-blogger Aleksandr Gorboenov onlangs, om bijvoorbeeld het gebruik van YouTube in Rusland te blokkeren.

Aanvulling (24-4-2024): Dit artikel is bijgewerkt met een reactie van TikTok.