‘The Jinx’ is terug, negen jaar na onthutsende ‘bekentenis’

Het zijn vijf woorden die tv-geschiedenis schreven. Killed them all, of course. Natuurlijk vermoordde ik ze allemaal. Deze woorden werden in de Amerikaanse documentaireserie The Jinx uitgesproken door Robert Durst, de miljonair uit New York die verdacht werd van drie moorden. Filmmaker Andrew Jarecki, die op dat moment al tien jaar onderzoek deed naar het leven van de excentrieke Durst, had hem het vuur aan de schenen gelegd tijdens een interview over de moord op Dursts goede vriendin Susan Berman. Terwijl Durst even naar de wc ging en dacht alleen te zijn met zijn gedachten, vergat hij dat zijn opgespelde microfoontje nog aan het opnemen was en mompelde onbedoeld de bekentenis.

De scène vormde in 2015 het spectaculaire slotmoment van een zesdelige serie die wordt gezien als een hoogtepunt van het true crime-genre (echt gebeurde misdaadverhalen). The Jinx was voor die grote climax wereldwijd al een hit voor de zender HBO. Elke week kregen kijkers meer details over de bizarre zaken waar Durst, steenrijk dankzij het vastgoedimperium van zijn vader, bij betrokken was. Eerst was er de vermissing van zijn vrouw Kathleen McCormack in 1982. Later volgde de moord op Berman, die in 2000 in haar eigen huis werd doodgeschoten. Zij zou meer weten over de vermissing van McCormack. En een jaar later doodde Durst zijn buurman Morris Black. De laatste moord gaf hij eerder toe, maar hij claimde dat het zelfverdediging was.

Op 14 maart 2015 werd de destijds 71-jarige Durst opgepakt terwijl de laatste aflevering van The Jinx een dag later nog uitgezonden moest worden. Het team van de serie had hun belastende materiaal al veel eerder gedeeld met de autoriteiten. De FBI moest actie ondernemen voordat de verdachte, die de serie ook gewoon via de tv volgde, op de vlucht zou slaan. Na de vijfde aflevering werd hij namelijk zeer nerveus.

Na de arrestatie volgde een rechtszaak en werd Durst veroordeeld tot levenslang voor de moord op Berman. Hij overleed vier maanden later.

Niet loslaten

Regisseur Jarecki kon de zaken niet loslaten en bleef onderzoek doen naar onbeantwoorde vragen en naar de omgeving van de veroordeelde moordenaar. Negen jaar na de eerste reeks is er een vervolg onder de titel The Jinx: Part Two. Het seizoen begon maandag met de eerste aflevering, journalisten kregen vooraf vier afleveringen te zien.

Net als bij de vervolgseizoenen van andere succesnummers uit het genre, zoals bijvoorbeeld Making a Murderer 2, gaat een deel van The Jinx: Part Two over de serie zelf. En dat voelt altijd ongemakkelijk. ‘Kijk eens wat voor mediasensatie wij waren’, schreeuwt de eerste aflevering van het tweede seizoen. Dit aspect bereikt een hoogtepunt (of dieptepunt) tijdens een gedeelte waarin we allerlei betrokkenen, waaronder de familie van slachtoffers, zien terwijl ze in 2015 samen de laatste aflevering bekijken en reageren op het ‘killed them all’-moment.

Hierna verschuift de aandacht naar interessantere zaken. Want hoe kon het dat deze moordenaar decennialang weg leek te komen met zijn misdaden? Aanklager John Lewin, de man die Durst uiteindelijk veroordeeld kreeg, heeft daar in de serie een simpele verklaring voor: „Als je heel veel geld hebt, dan zijn mensen bereid om dingen voor je te doen.” Lewin komt veel aan het woord dit seizoen. Hij vertelt dat geld niet de enige factor is. Durst was een fascinerend figuur: „Dat je een moordenaar bent, betekent niet dat je ook niet charmant kunt zijn.”

De kleine groep met vertrouwelingen van Durst vormden de belangrijkste rode draad, vertelde Jarecki in een interview met Vanity Fair: „Het idee dat er een groep mensen is die zichzelf als goed en fatsoenlijk ziet en toch besluit een moordenaar te helpen.”

Pikante country

Jarecki krijg veel betrokkenen voor de camera die in de eerste reeks niet met hem wilden praten. Nick ‘Chinga’ Chavin bijvoorbeeld, lange tijd de beste vriend van Durst (door vrienden ‘Bob’ genoemd). De twee leerden elkaar kennen in de jaren zeventig, toen Chavin carrière probeerde te maken met komisch-pikante countrymuziek. In 1975 bracht hij Country Porn uit, een album met liedjes als ‘Cum Stains On The Pillow’ en ‘Asshole From El Paso’. „Bob en ik voelden minachting voor de wet, regels en de maatschappij”, zegt hij. Op de vraag of hij moeite had met de beschuldigen aan het adres van zijn vriend geeft hij een tekenend antwoord: „Het had geen impact op me. Ik voel die morele haat voor moord en moordenaars niet.”

Zolang je er zelf geen last van hebt, is het geen probleem. Chavin, die later nog een opvallende rol zou spelen in de rechtszaak tegen Durst, was voor Jarecki belangrijk. Tegen Vanity Fair: „Hij was nodig om te begrijpen hoe de mensen om hem heen dachten. Ze beschouwden zich als loyaal aan een vriend en scheidden dat van hun verantwoordelijkheid.”

In vergelijking met andere titels in het waargebeurde misdaad-genre is The Jinx: Part Two van de buitencategorie: zeer goed en grondig gemaakt en met een bredere maatschappelijke boodschap over de manier waarop de allerrijksten vaak geen verantwoording hoeven af te leggen. Als maker heeft Jarecki zelf natuurlijk ook verantwoordelijkheid. Volgens sommige critici was de montage van The Jinx niet altijd duidelijk genoeg en soms zelfs misleidend.

Op dit soort kritiek gaat The Jinx: Part Two in de eerste vier afleveringen niet in. Ook goed gemaakte true crime is een vorm amusement, vol met plotwendingen en gekke personages. Soms verdwijnt de waarheid naar de achtergrond om het verhaal zo smeuïg mogelijk te brengen. Dat weet Jarecki ook. Voelt hij zich daar weleens ongemakkelijk bij? Op die vraag krijgen we vooralsnog geen antwoord.