Nederland gaat van nuchter bouwland naar vastloopland

Donderdag werd bekend dat de verbouwingskosten van het Binnenhof, na al eerder te zijn verdubbeld tot 843,6 miljoen euro, nu uitkomen op twee miljard euro. Het Binnenhof is bijna 90.000 m² groot en om dit verwaarloosde complex weer in goede staat te brengen zal er heus fors geïnvesteerd moeten worden. Maar twee miljard!

In juli 2019 verbaasde ik mij al eens in een ingezonden brief over de enorme kosten van de ‘koninklijke restauratie’ van Huis ten Bosch (ruim 63 miljoen) en het Binnenhof (450 miljoen).

Wat ik toen nog niet kon weten is dat Ellen van Loon, de voor de restauratie van het Binnenhof aangestelde architect, de laan werd uitgestuurd vanwege haar ‘megalomane’ idee om een paar palmen te integreren in een met glas overdekte binnenstraat. Dit zou het bewijs zijn van de verkwistende inborst van de architect, zoals past bij de reputatie van OMA, het bureau waar zij werkt. Een totaal absurde stelling omdat aan die palmen een verwaarloosbaar deel van het totale budget zou worden uitgegeven. Het ontslag was duidelijk het gevolg van de Haagse afrekencultuur in combinatie met de tenenkrommende onwetendheid van betrokken politici.

Natte kelder, asbest, een los plafond

De bizarre prijsstijging van de Binnenhof-verbouwing heeft niets te maken met de nog duurdere architect die na Van Loons ontslag werd aangetrokken. De werkelijke verklaring zit hem ook niet in een natte kelder, asbest of een los plafond.

Nederland is in rap tempo veranderd van een nuchter, flexibel poldermodel-land, in een land dat omkomt in de regels, protocollen en een superstapeling van eisen. Die ontwikkeling wordt bevorderd door de wildgroei aan adviesbureaus, experts, managers, consultants, controllers of juristen die allemaal de bouwsector compliceren en als een belangrijk verdienmodel zijn gaan zien.

Alles wordt geproblematiseerd, alles moet nader onderzocht worden, liefst herhaaldelijk in verschillende stadia en geen enkele oplossing is simpel. Heeft u ooit een advocaat om advies gevraagd en daarbij het antwoord gekregen: ‘oh, da’s heel eenvoudig, zo opgelost?’ Ik betwijfel het.

Ontelbaar veel stakeholders

Daarenboven hebben we een nieuwe omgevingswet waarbij vaak via de omgevingstafel ontelbaar veel ‘stakeholders’ mogen meepraten over een project terwijl ze amper een direct belang hebben.

Die regeldrang is volstrekt uit de hand gelopen. In de jaren tachtig en negentig werd bedacht dat architecten de calculatie, de planning, de directievoering en de uitvoeringstekeningen beter aan ‘experts’ over konden laten; zelf doen zou te duur en te langzaam zijn en te veel bouwfouten opleveren. We zijn nu dertig jaar verder en zien dat bouwprojecten veel duurder geworden zijn dan de inflatie doet verklaren. Ze duren ook minimaal tweemaal zo lang en bouwfouten zijn absoluut niet de wereld uit.

Die centrale taak van de architect was zo gek nog niet. Zie ook de Duitstalige landen, Frankrijk of Scandinavië, waar het voor een groot deel nog zo werkt. Gebouwen worden er beduidend beter gemaakt. Kijk naar de Verenigde Staten of Engeland en de tranen springen in je ogen, zo slecht.

Vastloopland

Nederland vastloopland: iedereen een adviseur, iedereen een controleur of achter de computer maar niemand die nog echt iets maakt. Het gevolg is dat we jaren moeten wachten op zaken die feitelijk niet zo moeilijk zijn.

Kijk ook naar de Toeslagenaffaire, de aardbevingsschade (bij veel schades bleken de proceskosten 80 procent van het budget te gebruiken, 20 procent was voor de feitelijke reparatie), de stokkende woningbouw, het falende onderwijs of de achteruitgang in de zorg.

De enige oplossing is toch echt: schrap driekwart van de regels en haal evenzoveel adviseurs en stakeholders weg. Ze zijn peperduur, leiden niet tot een beter project en we hebben al die mensen hard nodig in andere sectoren. Iedereen die ‘gewoon aan het werk wil’ wordt er ook gestoord van. Heb vertrouwen in de goede professionals en hou het compact.

Gaat dit gebeuren? Nee. Er zijn ondertussen te veel mensen (financieel) afhankelijk van, of gebaat bij, deze onnodige complicering van het leven.

Een goede vriend van mij moet in Amerika de metalstudwanden driemaal laten controleren voordat hij door mag gaan met de verbouwing: na het plaatsen van de stijlen, na het schroeven van de gipsplaten en na het stuken. De mensen die deze controles uitvoeren zijn veelal oud-ambtenaren, die in de nadagen van hun carrière een goed pensioen uit de bouwsector persen. Het zal u niet verbazen dat deze dure controles enorm hinderlijk zijn en vertragend werken maar daar is altijd een oplossing voor: geld. Ik ben bang dat wij langzaamaan die kant op drijven.

Clusterfuck

Ik roep ook de politiek op hier iets aan te doen maar ook daarbij betwijfel ik of dit gaat gebeuren. De rechtse partijen die nu het voortouw hebben, spinnen garen bij deze „clusterfuck”, zoals Ilja Leonard Pfeijffer zo goed omschreef in een interview bij Tegenlicht (VPRO). Door al die opgekropte frustraties stemmen steeds meer kiezers op rechtse partijen.

Natuurlijk verdient het Binnenhof een prachtige restauratie. Bouwmaterialen zijn flink duurder geworden en loonkosten gestegen en dit verklaart vast een forse prijsstijging. Maar 444 procent?

Je kunt simpelweg niet 22.000 euro per vierkante meter verspijkeren, ook niet aan het Binnenhof, al was het geheel uitgebrand. Er sijpelt te veel geld weg aan het hierboven omschreven laat-kapitalistische systeem dat we zelf hebben gebouwd terwijl we het Binnenhof langzaamaan zagen afbrokkelen, zowel bouwkundig als moreel.

Lees ook Verbouwing Binnenhof richting 2 miljard, kosten dreigen te verviervoudigen