Dat de wraak zou komen, stond vast. De vraag was: op wat voor manier? Zaterdagavond kwam het antwoord op die vraag, die Israël en westerse partners al twee weken in spanning houdt. In korte tijd werden vanuit Iran meer dan driehonderd raketten en drones afgevuurd richting Israël. En hoewel zij vrijwel allemaal werden onderschept, en de schade beperkt lijkt te zijn gebleven, is de schok groot. Niet eerder voerde Iran een rechtstreekse aanval uit op het Israëlische grondgebied. In de altijd al gespannen regio is dit een gevaarlijke wending die de potentie heeft om uit te groeien tot een grotere oorlog. Veel zal afhangen van de reikwijdte van de Israëlische reactie. Niet voor niets probeerden de VS Israël zondag vrijwel meteen af te houden van verdere escalatie.
De vraag is: wie luistert er nog? Amerikaanse en Europese inspanningen om de gemoederen in de regio tot bedaren te brengen, lijken aan dovemansoren gericht. Demissionair minister van Buitenlandse Zaken Hanke Bruins Slot (CDA) deed zaterdag over de telefoon een vergeefs beroep op haar Iraanse evenknie Hossein Amir-Abdollahian om Israël niet aan te vallen en te de-escaleren. Ze was niet de enige, maar het is duidelijk dat de VS en de EU weinig krediet meer hebben in de regio, nu de Gaza-oorlog is uitgemond in een ongekende humanitaire catastrofe en de westerse bondgenoten van Israël er niet in slagen om het land te bewegen tot meer noodhulp en minder geweld.
Ook in de aanloop naar deze jongste confrontatie met Iran heeft de Israëlische premier Netanyahu op verontrustende wijze laten zien dat hij zijn gang gaat. Op 1 april werd een verwoestende aanval uitgevoerd op het Iraanse consulaat in Damascus, waarbij hoge officieren van de Revolutionaire Garde omkwamen. Alles wijst op Israëlische betrokkenheid. Juist diplomatieke vertegenwoordigingen, in overeenstemming met internationaal recht, zouden geen doelwit moeten zijn van militaire acties. Iran speelt al jaren een ondermijnende rol in de regio, als aanjager en financier van talrijke pro-Iraanse milities in Irak, Syrië, Libanon en Jemen, en het is niet gek dat Israël dit als een bedreiging ziet. Het regime in Teheran is meedogenloos. Maar door de soevereiniteit van het land aan te vallen, speelt Netanyahu hoog spel.
Dat heeft ook gevolgen voor Israëls bondgenoten, die in de regio actief zijn met schepen en manschappen. Het is dan ook opmerkelijk dat de VS van tevoren kennelijk niet op de hoogte waren van de aanval in Damascus. Een cruciale bondgenoot werd op een cruciaal moment niet geïnformeerd. Dezelfde bondgenoot die zaterdagavond een belangrijke rol speelde bij het neerhalen van inkomende Iraanse raketten en drones.
De boosheid over het lot van de Palestijnen groeide de laatste tijd, in de EU en in de VS. Biden had forse aanvaringen met Netanyahu. Zondag spraken de twee elkaar. Biden verzekerde Netanyahu dat Israël „op de volledige steun van de VS” kan rekenen. Volgens sommige berichten zou Netanyahu ook zijn verteld dat hij het afslaan van de aanval vooral moet vieren als „een overwinning”. In andere woorden: vier het succes van je luchtafweer, en reageer verder niet al te hard. Vanuit Iran kwamen ook berichten dat het land de zaak na de vergeldingsactie „als afgesloten” beschouwt.
De kwestie kan dus met een sisser aflopen, maar er zijn geen garanties: zondag waren er nieuwe spanningen in het Israëlisch-Libanese grensgebied. Veel zal afhangen van het vermogen in Israël en in Iran om het hoofd koel te houden en het verstand eindelijk te laten zegevieren.