Formerende partijen nog lang niet op één lijn over toekomst NPO

Hoe ver de posities van de partijen aan de formatietafel uiteen liggen over de toekomst van de publieke omroep werd donderdagochtend duidelijk tijdens het eerste mediadebat sinds de Tweede Kamerverkiezingen van afgelopen november.

NSC was de enige formerende partij die niet wil snijden in de 900 miljoen euro die de overheid bijdraagt aan het NPO-budget. Wel leven er in de partij ideeën over het stoppen met de derde zender, NPO3, ten faveure van andere vormen van verspreiding. „Wij willen ook de boel op de kop”, zei Tweede Kamerlid Nicolien van Vroonhoven (NSC). „Maar onze inzet is om niet te bezuinigen.”

De PVV herhaalde de wens om de NPO op te doeken. Fractielid Martine van der Velde stelde daarin consequent te zijn: zelfs als de radicaal-rechtse zender Ongehoord Nederland bijvoorbeeld prominenter aanwezig zou zijn, blijft de PVV erbij dat mediavoorziening geen taak is van de overheid. „Dat er in onze optiek hoofdzakelijk een links geluid klinkt, draagt niet bij aan onze mening over de NPO, maar dat staat los van dat het stelsel achterhaald is. Dat maakt de NPO nutteloos.”

De PVV is altijd helder en extreem geweest in zijn opvatting over de NPO. Sommige standpunten van de PVV zijn om redenen van strijdigheid met beginselen van de rechtsstaat „in de koelkast” gezet door Geert Wilders. Maar de omgang met de NPO hoort daar niet bij. De partij ziet geen enkele functie van de publieke omroep bij de bescherming van de rechtsstaat, zoals door het NPO-bestuur en veel Kamerleden wordt bepleit.

Dat de NPO voor hem geen bijzaak is, maakte NSC-leider Pieter Omtzigt duidelijk in het formatiedebat vorige maand. Het komt terug in het hoofdlijnenakkoord waarover de partijen momenteel onderhandelen. „Dat lijkt me helder.”

VVD wil efficiencyslag

De VVD denkt dat met een efficiencyslag de NPO met veel minder geld toe kan. „Samenwerking aan de achterkant, pluriform aan de voorkant”, in de woorden van fractielid Claire Martens-America. Op termijn zou daarbij 400 miljoen euro minder naar de NPO hoeven. Daarbij zouden omroepen zich moeten toeleggen op de kern: journalistiek, sport en cultuur. Amusement lijkt daarbij prijs gegeven te worden aan de commerciële zenders, iets waarvan ook JA21 van Joost Eerdmans voorstander is. BBB wil een nieuwe definitie van wat onder de publieke taak valt en vraagt zich af op welke terreinen de NPO moet concurreren met commerciële zenders en streamingdiensten.

Demissionair staatssecretaris Fleur Gräper (D66, Cultuur & Media) stelde vast dat er volgens de Mediawet zes plekken zijn voor ledenomroepen, en twee taakomroepen (NOS en NTR). „Maar dit werkt niet naar behoren”. Momenteel zijn er namelijk maar liefst elf ledenomroepen die moeten voldoen aan de criteria van zes uitzendgemachtigden (waarin omroepen kunnen samenwerken, zoals AVROTROS). Het is volgens haar aan de Kamer om na te denken over hoe pluriformiteit er uit moet zien, zei ze. „Maar efficiency moet daarbij niet de enige uitgangspositie zijn.”

BBB, de kleinste fractie aan de formatietafel, wil vooral winst behalen door het stelsel van ‘externe pluriformiteit’ om te katten tot een ‘BBC-model’, waarbij de omroepverenigingen nog slechts als leveranciers van tv-programma’s zouden dienen. BBB-Kamerlid Mona Keijzer noemde het adviesrapport van de commissie-Van Geel, met adviezen voor een toekomstbestendig omroepstelsel, „oude wijn in oude zakken”. Ze vroeg de staatssecretaris ook „bouwstenen” aan te reiken voor een radicaler omvorming van het bestel. Die zegde staatssecretaris Gräper toe, al zal zij zelf de nieuwe Mediawet die hiervoor nodig is niet meer meemaken als er een nieuw kabinet aantreedt. Don Ceder (ChristenUnie) vroeg Keijzer om iets meer terughoudendheid bij het ingrijpen van de politiek in de vormgeving van de NPO. Daar kon de BBB-politica weinig mee. „Helaas, helaas, helaas zullen wij de Mediawet moeten gaan maken.”

Breed gedeeld bleek de wens in de Kamer om omroepen niet langer te beoordelen aan de hand van ledentallen. Dit zou een kostbare marketinginspanning vergen, in een tijd waarin mensen minder geneigd zijn zich aan te sluiten bij een omroep.

Geen cultuurthema's

Het was het eerste debat van de commissie Media & Cultuur. De behandeling van cultuurthema’s werd woensdag via een spoedprocedure van de agenda gehaald, tot ergernis van het CDA. Volgens Harmen Krul „laten we de sector daarmee in de steek”.

NSC wil er nog voor waken dat de politieke invloed op de NPO sluipenderwijs toeneemt. Hoewel de Mediawet het kabinet op afstand zet als het gaat om benoemingen van omroepbestuurders, is er volgens Van Vroonhoven via één artikel wel invloed door het kabinet uit te oefenen. Als het Commissariaat voor de Media een besluit neemt, kan de staatssecretaris dit torpederen. Dit artikel wil NSC schrappen. Ook wil de partij de Autoriteit Consument & Markt „gereedschappen” geven om mediafusies, zoals tussen tv-bedrijf RTL Nederland en de grootste krantenuitgeverij DPG, niet alleen te beoordelen op basis van economische invloed op de marktwerking.

Lees ook Wat blijft er nog over van de NPO als de formerende partijen hun drastische bezuinigingen mogen doorvoeren?

Correctie (12 april): in een eerdere versie stond de meisjesnaam van de staatssecretaris verkeerd, namelijk Koolwijk in plaats van Van Koolwijk. In lijn met andere publicaties is gekozen voor alleen Gräper.