De vanzelfsprekendheid waarmee Japanners de kersenbloesem bewonderen staat onder druk

Duizenden mensen schuifelen over de perrons van Ueno Station in Noord-Tokio richting de uitgang. Op een groot televisiescherm boven de toegangspoortjes flitsen grote witte letters voorbij: ‘kersenbloesem in bloei’ staat er in meerdere talen. Met camera’s en koffiebekers beweegt de menigte zich richting het overvolle Ueno Park, om de mysterieuze, en vooral vluchtige bloei te bewonderen van de roze bloem die deze week het land in zijn greep houdt.

Televisiezenders zenden wekenlang speciale weerberichten uit om het verloop van de bloei in de gaten te houden. Het is een groot evenement. Miljoenen mensen wachten met smart op de mankai, de ‘volle bloei’, en plannen vrije dagen en reizen om het kersenbloesemseizoen heen. De laatste jaren is de mankai door klimaatverandering echter steeds minder voorspelbaar. Ook dit jaar dreigde een onverwachte reeks koude en regenachtige weken roet in het eten te gooien.

Op een steenworp afstand van de ingang van het park staan drie jonge vrouwen in de rij om zoete rode-bonenpasta met rijstcakejes te kopen. „Anders is de hanami niet compleet”, vertelt Yuna Yanagisawa, IT-medewerker in het dagelijkse leven. Hanami, het ‘bekijken van bloemen’, heeft een lange geschiedenis. Alhoewel ‘hana’ simpelweg ‘bloem’ betekent en ‘mi’ van het woord ‘kijken’ komt, is het voor Japanners duidelijk dat het gaat om de bloei van de sakura, zoals de kersenbloesem in het Japans heet. Alleen deze markeert het begin van de lente.

Symbool voor Japanse ziel

Al in de twaalfde eeuw schreven dichters over dit stukje delicate natuur dat de vergankelijkheid van de mensheid moet symboliseren. „Wat ik wens is, onder ontloken bloesems, te sterven in de lente”, schreef de boeddhistische monnik Saigyō (1118-1190, vertaling Ivo Smits) om zijn liefde voor de sakura uit te drukken.

„Voor mij staat het symbool voor de Japanse ziel”, zegt Risa Hasegawa, consultant van beroep. De kortstondige duur van de bloei en de pracht van de vallende bladeren staat in de Japanse cultuur gelijk aan een nieuw begin. „Het nieuwe schooljaar begint in april, en als je een nieuwe baan start, is dat ook in de lente. Voor mij is het jaar pas begonnen zodra ik de eerste kersenbloesems heb gezien”, vertelt Yanagisawa opgewonden.

Daarbij vervult de hanami een sociale functie. „Het is een excuus om na een lange winter weer de deur uit te gaan om mensen te ontmoeten”, zegt Yanagisawa, terwijl ze de rijstcakejes aan haar vriendinnen overhandigt. Langs de randen van het park zijn mensen uitgebreid aan het picknicken. Aan snacks en alcoholische versnaperingen is geen tekort. De gemeente heeft grote vuilnisbakken klaargezet om zwerfafval te voorkomen en door de drukte zitten die al helemaal vol.

„Ik doe elk jaar een hanami met vrienden of familie”, vertelt Narika Tashiro, die voor een ngo werkt. „Toch geeft elk jaar mij een ander gevoel. Elke nieuwe bloei is een nieuwe ervaring.” Na tien minuten de menigte te hebben gevolgd heeft het groepje vriendinnen een schaars open plekje bemachtigd. Zodra ze een blauw plastic kleedje over de grond hebben gespreid, nemen ze in het zicht van een rij kersenbomen zelfvoldaan plaats tussen spelende kinderen, lachende ouders en enthousiaste toeristen.

Klimaatverandering

De vanzelfsprekendheid waarmee Japanners de bloemen bewonderen staat de laatste jaren echter onder druk. Elk jaar doen experts voorspellingen over wanneer de bloei begint. Een populaire app helpt gebruikers om per regio te zien waar ze het beste de kersenbloesem kunnen bewonderen, en heel belangrijk: wanneer dat kan.

De technologische vernuftigheid geeft de indruk dat de voorspellingen goed zitten. De Japanse Weervereniging publiceerde in januari al een kaart waarop te zien was dat de volle bloei in Tokio op 20 maart zou plaatsvinden. Deze werd gretig overgenomen in de landelijke media. Toen de datum voorbijschoot en alleen nog maar bloemkopjes aan de bomen hingen werd de voorspelling bijgesteld. Uiteindelijk is de bloei pas op 29 maart van start gegaan, anderhalve week later.

„De gevolgen van de temperatuurschommelingen zijn merkbaar”, vertelt Naoe Matsumoto van Magonote Travel. Het bedrijf organiseert tijdens het kersenbloesemseizoen dagelijks tours langs bomen die al meer dan een eeuw bloeien. Een daarvan is de twaalf meter hoge Miharu Takizakura in Fukushima, een kersenboom die naar schatting al meer dan duizend jaar oud is. „Voorheen was deze boom in vergelijking met andere soorten een laatbloeier. Daar is tegenwoordig geen sprake meer van”, legt Matsumoto uit.

Experts wijzen erop dat het door klimaatverandering komt. Terwijl het kwik in Tokio in februari uitkwam op een ongebruikelijke twintig graden, en op het zuidelijke eiland Kyushu zelfs vierentwintig graden bereikte, verklaarde het Meteorologisch Agentschap dat het land een vroege zomer kon verwachten. Desondanks was er in maart onverwacht veel kou en regen. De bloeivoorspellingen moesten bijna elke week, in totaal zeven keer, aangepast worden.

„We zijn wel wat gewend”, vertelt Matsumoto. „Maar onder deze omstandigheden is plannen lastig.” Het doet niet af aan de populariteit van de sakura. De tours zitten elk jaar voller. „We raden mensen aan om ruim in te plannen als ze voor de kersenbloesem naar Japan komen. Anders loop je misschien het risico de bloei te missen.”