De NAVO bestaat 75 jaar. Donderdag werd op het hoofdkwartier in Brussel de ondertekening van de oprichtingsakte op 4 april 1949 herdacht, compleet met taart en militaire kapel. In juli zullen de regeringsleiders het feestje in Washington onder leiding van de Amerikaanse president Joe Biden nog eens dik overdoen.
Secretaris-generaal Jens Stoltenberg noemde de NAVO „de sterkste en de meest succesvolle alliantie uit de geschiedenis”. Eigen lof is al snel onuitstaanbaar, maar er zijn genoeg redenen om het succes en het belang van de NAVO onder de aandacht te brengen. Zeker nu vrede en veiligheid in Europa niet meer zo vanzelfsprekend zijn als lang werd gedacht.
De NAVO heeft een hoofdrol gespeeld in het voorkomen van oorlogen op het Europese continent en is opmerkelijk populair gebleken. Steeds weer sloten nieuwe staten zich aan bij de oorspronkelijke twaalf die het verdrag al in ’49 ondertekenden. Zweden was vorige maand de laatste nieuwkomer, nummer 32. Ongeveer 3,5 miljoen militairen beschermen onder NAVO-vlag nu 1 miljard mensen.
De NAVO is niet alleen onmisbaar als fundament onder de Europese veiligheid. Het bondgenootschap is ook een bolwerk van democratie. Al meteen in de preambule van het NAVO-verdrag wordt de bescherming van democratie, individuele vrijheid en rechtsstatelijkheid expliciet als opdracht genoemd. Nieuwkomers treden dus toe tot een club van democratische staten, al bemoeit de alliantie zich niet met interne politieke aangelegenheden van bondgenoten. Als landen een autocratische wending nemen, zoals Turkije of Hongarije, dan heeft de NAVO noch de middelen, noch de directe opdracht, daar tegen op te treden.
/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2024/04/03210531/web-0404BUInavo.jpg)
Vladimir Poetin heeft met de grootschalige inval in Oekraïne de NAVO onmiskenbaar nieuw elan gegeven. Eensgezind en met verbluffend tempo werd na 24 februari 2022 de oostflank militair versterkt. De defensie-uitgaven in Europa schoten omhoog. Politici die defensie jaren als sluitpost hadden behandeld en hun krijgsmacht hadden laten verkruimelen, schoven als antwoord op een nieuwe dreiging met miljarden.
Toch is voor zelfgenoegzaamheid geen reden. Oekraïne houdt na twee jaar oorlog ternauwernood stand tegen een nietsontziend Rusland. Sinds begin dit jaar gaan militairen en politici bovendien steeds verder in hun waarschuwingen voor mogelijk onheil op NAVO-gebied. Vrede is niet vanzelfsprekend, zei luitenant-admiraal Rob Bauer, de voorzitter van het militair comité in de NAVO.
Niemand zegt dat een gewapend conflict voor de deur staat. Maar het is duidelijk dat de veiligheid van Europa dramatisch achteruit is gegaan en dat het verstandig is om rekening te houden met alle scenario’s. Russische agressie kan ook de vorm aannemen van desinformatiecampagnes of cyberaanvallen op vitale infrastructuur.
Vrede en veiligheid mag daarom niet langer alleen een zaak blijven van NAVO-professionals in zwaar beveiligde hoofdkantoren. Een robuuste krijgsmacht is op den duur alleen haalbaar als deze zich gesteund weet door de rest van de samenleving, maar dan moet die samenleving wel beseffen dat die krijgsmacht onmisbaar is.
Het is aan politici om de ernst van de situatie onder de aandacht te brengen, zonder paniek te zaaien. Een klein, maar goed voorbeeld is de Dienstplichtbrief. Deze week kregen 17-jarigen de brief waarin staat dat ze ingeschreven zijn voor dienstplicht. In de brief wordt óók uitgelegd dat militairen grondgebied, welvaart en democratie beschermen en verwezen naar de oorlog in Oekraïne. In een aantal Europese landen wordt nagedacht over nieuwe, moderne vormen van dienstplicht. Nederland experimenteert met een vrijwillig ‘dienjaar’.
Daarnaast moeten ook burgers en bedrijven zich de vraag stellen of ze zelf voorbereid zijn op noodsituaties. Zijn die nieuwe windparken op zee bestand tegen sabotage? Is mijn huishouden voorbereid op een etmaal zonder gas, water of elektriciteit? ‘Preppen’ is voor sommigen inmiddels een bloedserieuze aangelegenheid. Maar belangrijker dan die drinkwatervoorraad is het besef dat 75 jaar vrede in Europa niet het gevolg is van een natuurwet en ook niet voor immer gegarandeerd is.
De NAVO verdient, zoals elk instituut, een kritisch publiek. Niet alles wat onder haar vlag wordt bedacht is automatisch een succes – denk aan de bemoeienis met Afghanistan. Maar ze verdient ook brede steun omdat juist nu vrede en veiligheid in Europa in het geding zijn.