Drijft Slowakije na deze verkiezingen verder van het Westen weg?

De presidentsverkiezingen in Slowakije kunnen deze zaterdag beslist worden met enkele honderden stemmen verschil. Zo spannend is de strijd tussen de populistisch-nationalistische Peter Pellegrini (48) en de pro-westerse ex-diplomaat Ivan Korcok (60). De laatste opiniepeilingen wijzen geen duidelijke winnaar aan – alle peilingen vallen binnen de statistische foutmarge.

Hoewel het presidentschap in Slowakije grotendeels een ceremoniële positie betreft, zijn deze verkiezingen een krachtmeting tussen Slowaken die willen dat het gepolariseerde land Hongarije volgt in het voeren van een nationalistische politiek én het omarmen van Rusland, en de Slowaken die zich senang voelen bij de Europese Unie en het Westen.

Waar Polen vorig najaar na acht jaar autoritair beleid de afslag nam richting Brussel dankzij de winst van de coalitie van Donald Tusk, stemden Slowaken in diezelfde periode tijdens de parlementsverkiezingen voor een terugkeer van de nationalistische pro-Russische Robert Fico, die nu voor de vierde keer premier is van het land. Een ongekende politieke wederopstanding, aangezien hij in 2018 aftrad na massale straatprotesten en vele aantijgingen van corruptie na de moord op onderzoeksjournalist Jan Kuciak en diens verloofde. Kuciak deed onderzoek naar corruptie binnen Fico’s regering.

Fico’s vierde kabinet heeft in een paar maanden tijd Slowakije ingrijpend veranderd: het bureau van de corruptieaanklager is opgeheven, de publieke televisie heeft te maken met politieke benoemingen, Fico flirt openlijk met Rusland en is uitgesproken tegen militaire hulp aan Oekraïne.

Bedreigingen

De huidige president Zuzana Caputova, die zich niet opnieuw verkiesbaar stelt vanwege onder meer de vele bedreigingen die ze kreeg, zei recentelijk tegen FTdat Fico „de grenzen van de democratie” opzoekt. Anderen spreken in Slowakije openlijk van een „oligarische maffiastaat” aangezien binnen Fico’s politiek oligarchen veel invloed hebben. Tientallen personen die betrokken waren bij Fico’s vorige regeringen zijn inmiddels veroordeeld vanwege corruptie.

Wint Pellegrini, die onderdeel is van Fico’s kabinet, dan zijn het premierschap (Fico) en het presidentschap (Pellegrini) in handen van dezelfde coalitie. Wint Korcok dan is er nog sprake van enige tegenmacht. De president kan namelijk wetten tijdelijk vetoën, mensen op belangrijke posities aanstellen en amnestie verlenen. Vooral dat laatste is belangrijk voor Fico, aangezien veel van zijn partijgenoten en loyalisten in de gevangenis zitten vanwege corruptie onder zijn eerdere regeringen. Met Korcok als president blijven zij waarschijnlijk in het gevang.

De eerste ronde, waar elf mannelijke kandidaten aan meededen, won Korcok verrassend met 42 procent van de stemmen tegen 37 procent voor Pellegrini. Korcok, oud-minister van Buitenlandse Zaken en ex-diplomaat van oppositiepartij SaS (Vrijheid en Solidariteit) zal het in de tweede ronde moeilijk krijgen, aangezien Pellegrini waarschijnlijk gesteund wordt door de kiezers van de pro-Russische nationalistische Stefan Harabin, die tijdens de eerste ronde bijna 12 procent van de stemmen kreeg met een anti-lhbti en anti-migratiecampagne.

Geen vrienden

De relatief jonge en charismatische Pellegrini is een bekend gezicht in de Slowaakse politiek. Na Fico’s ontslag als premier in 2018 nam partijgenoot Pellegrini het stokje over, maar die besloot zich later af te splitsen en richtte HLAS (Stem) op. Na de parlementsverkiezingen lag de sleutel voor een nieuw Fico-kabinet in de handen van zijn partij. Pellegrini ging overstag, werd voorzitter van het parlement én wist dat Fico hem zou steunen als presidentskandidaat.

Maar dat betekent niet dat Fico en Pellegrini vrienden zijn. Integendeel, zegt de Slowaakse socioloog Michal Vasecka in een zolderkantoortje in Bratislava. „Pellegrini is Fico met een menselijk gezicht. Ze mogen elkaar niet, maar ze kunnen door één deur.”

12 procent stemde voor de man met anti-lhbti- en anti-migratiecampagne

Pellegrini’s politieke stijl omschrijft politiek analist Grigorij Meseznikov, van de denktank Institute of Public Affairs in Bratislava, als „opportunistisch”. Onlangs publiceerde het onderzoeksplatform VSquare een verhaal dat Pellegrini tijdens een eerdere verkiezingscampagne hulp vroeg aan de Hongaarse premier Viktor Orban, om voor electoraal gewin een ontmoeting te regelen met Russische bewindslieden. Het hielp hem uiteindelijk niet. Aan de andere kant staat Korcok bekend als „droog en serieus”, zegt Meseznikov.

De strijd tussen de twee presidentskandidaten verloopt de afgelopen weken hard. Pellegrini en zijn partijgenoten zijn in opspraak gekomen vanwege het bezit van dure villa’s en vliegen met een privévliegtuig van de regering, terwijl Korcok wordt afgeschilderd als pion van het westen die Slowaakse soldaten de oorlog met buurland Oe-kraïne in wil sturen. Een bevoegdheid die de president niet heeft. „Zeker de helft van de Slowaken gelooft in bepaalde mate in complottheorieën”, zegt Vasecka, schermend met opiniepeilingen.

De kiezers van Harabin, die bijna 12 procent van de stemmen kreeg, moeten nu een keuze maken tussen Pellegrini en Korcok. Pellegrini is voor hen te gematigd en Korcok te westers. Harabin heeft vooralsnog geen stemadvies gegeven. „Mijn kiezers weten wat ze moeten doen”, was zijn cryptische boodschap.

Lees ook

De toekomst van de Slowaken is in één klap veranderd