De verloren deuren van Meknes

„Waar is je moeder?”, vroeg de ene na de andere bezoeker van de stand van de Hama Gallery op fotografiebeurs Unseen, waar Meryem Slimani haar nieuwe serie presenteerde. Want dat is waar iedereen haar van kent: de foto’s die ze sinds 2019 van haar supermodieuze, inmiddels 71-jarige moeder maakt. Altijd gekleed in een mix van hippe streetwear en traditionele Marokkaanse kleren. Het Stedelijk Museum in Schiedam kocht tien beelden aan, een fotoreeks werd opgenomen in de Eregalerij van het Nederlands Fotomuseum. Slimani fotografeerde haar moeder (en zichzelf) ook voor de Nederlandse Vogue en merken als Nike en Daily Paper.

Op haar nieuwste foto’s, waarvan er vier te zien waren op Unseen, is haar moeder nergens te bekennen. Slimani (40) fotografeerde uitsluitend deuren in haar geboortestad Meknes, in het midden van Marokko. Dat idee ontstond twee jaar geleden, toen ze er op bezoek was en bouwvakkers de ene na de andere deur zag vervangen. „Wat gebéúrt hier, dacht ik. Eerst had elk huis een andere deur. Prachtige handgemaakte deuren. Soms van hout, soms van metaal, vaak heel kleurrijk. Nu zag ik opeens honderd dezelfde deuren op een rij. Allemaal standaard fabrieksdeuren van bruin hout.”

Na even rondvragen ontdekte ze wat er aan de hand was: de koning had een bezoek aan Meknes aangekondigd en zou een tocht door de medina maken. Alles moest worden opgeknapt. „Of nou ja, opgeknapt? Het leek wel een Hollywood-filmset, in plaats van een normaal wijkje waarin mensen leven.”

Eenheidsworst

Slimani, die op haar vierde van Meknes naar het Zuid-Hollandse Schoonhoven verhuisde en sinds haar twintigste in Rotterdam woont, raakte „lichtelijk in paniek”. „Ik heb van jongs af aan een obsessie met deuren. Voor mij waren het herkenningspunten. Bij elke deur hoorde een verhaal: hier woonde die ene familie, daar hadden we een bruiloft gehad. Ze zorgden ervoor dat ik nooit de weg kwijtraakte. En nu werd alles een eenheidsworst. Het klinkt misschien overdreven, maar het voelde alsof een deel van mij verloren ging.”

Dat had ook te maken met de timing: ze was in Marokko omdat haar oma („mijn tweede moeder”) die daar nog woonde was overleden. Een half jaar eerder moest ze noodgedwongen verhuizen uit het appartementencomplex in Rotterdam waarin ze met haar man (en zoon, nu acht) al twaalf jaar woonde, omdat het werd gesloopt. „Het was alsof stukje bij beetje al mijn vastigheid me werd afgenomen. Uit wanhoop ben ik de deuren die nog niet waren vervangen maar gaan vastleggen.”

Ze fotografeerde er zo’n vijftig. Puur voor zichzelf, als herinnering. „Ik dacht niet: hier ga ik iets mee doen.”

Tot ze er eenmaal thuis opeens een groter verhaal in zag, over gentrificatie. „Ik dacht altijd dat dat een grootstedelijk ding was, iets uit de westerse wereld. Hier in Rotterdam bouwen ze overal dezelfde blokkendozen, vreselijk. Het kleurrijke, het rommelige: de dingen die een plek eigen maken worden overal ter wereld weggehaald. Ook in een redelijk kleine stad in Marokko, dat had ik met eigen ogen gezien.”

Haar oma’s metalen deur werd overigens gespaard. Haar huis staat in een zijstraatje waar de koning niet doorheen zou rijden.

Slimani hoopt binnenkort terug te gaan om bewoners te interviewen. „De paar mensen die ik tijdens het fotograferen in allerijl gesproken heb, waren niet blij. Bij sommigen zat hun deur al vier generaties in de familie. Als je huis op de route van de stoet lag, dan had je geen keuze.”

De fotoserie heet Chkoun-Qrib. „Als je in Marokko ergens aanbelt, dan roept er altijd iemand uit het raam: chkoun? Wie is dat? Degene die buiten staat zegt dan: qrib. Letterlijk betekent het dichtbij, maar je zegt eigenlijk: ik ben familie of een vriend, het is veilig om open te doen.

„Mensen denken dat ik het over een hele andere boeg heb gegooid, maar dit werk voelt net zo persoonlijk als de foto’s van mijn moeder. Alles wat ik doe ligt heel dicht bij mezelf.” Op het Instagram-account dat ze samen met haar moeder runt (@meryemsrwina, bijna 95.000 volgers) verschijnen sinds vorig jaar minder foto’s. „Ik heb een heftige periode achter de rug met het overlijden van mijn oma en het verlies van een baby, waardoor ik een half jaar niet heb gewerkt. En nu ben ik weer zwanger. Mijn moeder fotograferen begon als een hobbyding en is heel erg uit de hand gelopen. Ik wil nu even goed nadenken over wat ik echt wil, welke verhalen ik wil vertellen met mijn foto’s. Al zal mijn moeder altijd in the picture blijven. Zij is en blijft mijn favoriete onderwerp.”