Veerkracht Senegalese oppositie biedt hoop voor jonge Afrikanen

De presidentsverkiezingen in Senegal zijn voor West-Afrika een welkome trendbreuk. Na militaire coups in onder meer Mali, Burkina Faso en Niger, brachten meer dan vier miljoen Senegalezen vorige week in alle rust een stem uit op de kandidaat van hun keuze. Een tweede ronde was niet eens nodig: de kiescommissie maakte al de volgende dag bekend dat de jonge oppositiekandidaat Bassirou Diomaye Faye ruim 54 procent van de stemmen had verzameld. Zijn belangrijkste tegenstrever, regeringskandidaat Amadou Ba, had toen zijn verlies al erkend en de winnaar zonder voorbehoud gefeliciteerd.

Een verkiezing volgens het boekje dus. Uiteindelijk. Want de voortekenen waren niet erg gunstig toen de sinds 2012 zittende president Macky Sall vorig jaar leek te overwegen een ongrondwettelijke derde termijn na te streven. De arrestatie en gevangenneming van oppositieleider Ousmane Sonko leidde tot protesten van vooral jongeren en naar Senegalese maatstaven ongekend politiek geweld. Van die derde termijn zag Sall uiteindelijk af, maar het democratisch ongemak bleef toen hij begin februari de voor het eind van die maand geplande verkiezingen eigenstandig uitstelde. Opnieuw protesten, opnieuw internationaal verzet. Totdat de Constitutionele Raad bepaalde dat de verkiezingen voor het aflopen van het mandaat van Sall, 2 april, plaats moesten hebben. Precies op die dag, deze dinsdag, wordt Faye als zijn opvolger beëdigd.

Lees ook Senegalezen vochten voor hun democratie – en wonnen

De veerkracht van de Senegalese oppositie is bewonderenswaardig. Want de gedoodverfde tegenkandidaat die een eind aan het tijdperk-Sall moest maken was niet de onbekende Faye maar de populaire ex-belastinginspecteur Ousmane Sonko, die naam had gemaakt met het blootleggen van corruptie. Verstrikt in een juridisch web, kon hij zich niet aanmelden voor de verkiezingen. Faye, een oud-collega bij de fiscus, werd gepresenteerd als waardig vervanger, maar ook híj zat een week voor de verkiezingen nog in het gevang. Beiden profiteerden van een amnestieregeling en Faye, die volgens de slimme campagneslogan in niets verschilde van Sonko, wordt nu president.

Dat het uiteindelijk de nationale instituties zijn geweest die de angel uit een explosieve politieke crisis wisten te halen, is niet te onderschatten winst. Het geeft vertrouwen in de toekomst van een land dat terecht lang doorging voor een baken van rust in dit volatiele deel van het Afrikaanse continent. Zeker nu in de regio terechte zorgen zijn over her en der aangetreden militaire machthebbers. Die zorgen betreffen niet alleen de democratie, maar ook de veiligheid. In hun ijver om oude koloniale banden door te snijden, ruilen ze samenwerkingsverbanden met westerse landen in voor niet minder afhankelijke relaties met Rusland. Onlangs nog kondigde de junta in Niger aan na Franse troepen ook Amerikanen die terroristengroepen in de Sahel in de gaten houden het land uit te zetten.

De Senegalese oppositie heeft dit sentiment goed begrepen. In veel voormalige Franse koloniën is de vooral onder jongeren populaire roep om lossere banden met de oud-kolonisator door een politieke voorhoede vaak gefnuikt. Faye en Sonko stellen de „soevereiniteit” van Senegal centraal en beloven te onderhandelen over andere financiële, economische en politieke relaties met Frankrijk en de rest van Europa. Dat deze „breuk” ook op rechtsstatelijke wijze kan, met een nieuwe generatie Senegalese leiders, geeft niet alleen hoop voor de regio, maar toont politiek gedesillusioneerde jongeren ook het nut van democratische verkiezingen.

Correctie (2/4): In een eerdere versie van dit commentaar stond ten onrechte dat president Macky Sall een derde termijn daadwerkelijk had ‘aangekondigd’. Dat is hierboven aangepast.