Goh, Thomas Piketty, toch de held van egalitair links, heeft er ook al niks van begrepen. In een recent interview in Die Zeit gaat hij uitgebreid in op de achtergronden van het oprukkende rechts-populisme in Europa. Alles komt langs: de ontwrichtende effecten van globalisering en liberalisering, culturele ontheemding, marginalisering, de groeiende kloof tussen metropool en provincie, en zelfs – o jee - het gevoel niet gehoord te worden.
Leest hij dan geen Nederlandse columns en tweets?
Het is veel simpeler, weten we sinds de laatste verkiezingen: we hebben gewoon te maken met racisten, of ten minste xenofoben, die Wilders aan 37 zetels hielpen. Niet meer goedpraten! NRC-auteur Arjen van Veelen, die zich om de winst van de PVV te begrijpen verloor in een associatieve klaagzang over culturele vervreemding, werd door vermeend wereldwijzere collega’s gekapitteld of weggehoond.
Ja, want sinds het Nationaal Kiezersonderzoek weten we dat PVV-kiezers maar één ding echt belangrijk vinden: niks woningnood of bestaanszekerheid, alleen immigratie (lees; buitenlanders). Triomfalisme ter linkerzijde: zie je wel. Met je ‘achterliggende ’ of ‘diepere’ factoren.
Hoe ironisch. In de Volkskrant wees Kustaw Bessems erop dat die verheugde reactie – ‘ze zeggen het zelf!’ – het spiegelbeeld is van eerdere progressieve pogingen om bij islamitisch radicalisme juist te wijzen op de voedingsbodem ervan, op diepere achtergronden. Toen waren het radicaal-rechtse ophitsers die om het hardst riepen dat die sociologische complicaties misplaatst waren en we beter gewoon konden afgaan op wat jihadisten zelf over hun motieven zeiden.
Waar is die linkse voedingsbodem nu opeens gebleven?
Zulk ‘ze zeggen het zelf’-reductionisme lijkt me in beide gevallen een misverstand. Wat mensen over hun keuzes zeggen moet je serieus nemen maar staat bredere verklaringen helemaal niet in de weg. Het is niet of-of, maar en-en. Geen nood, je kunt Nederland gerust een racistisch land vinden en toch ‘achterliggende’ factoren zoeken.
Zeker als het gaat om migratie, dat een soort containerbegrip is geworden voor allerhande onvrede. Onveiligheid op straat? Migratie. Woningtekort? Migratie. Sigrid Kaag? Migratie. Heimwee naar hoe het nooit geweest is? Migratie.
Piketty, die dus helaas geen Nederlandse columns leest, wijst er in dat interview gelukkig ook op dat autoritaire protestpartijen op den duur geen „politiek thuis” bieden. Je mag erop stemmen, maar dat is het dan wel. Dat geldt bij uitstek voor de PVV, waar alleen dat ene lid uit Venlo iets in te brengen heeft. Ja, want hij houdt zo van ons land.
Op zó’n voedingsbodem groeit uiteindelijk niets, in elk geval niets wat democratisch is – of zelfs maar beschaafd.