Geologische controverse over het mensentijdperk blijft voortduren

Het Antropoceen wordt gezien als het tijdperk waarin de mens de aarde meer beïnvloedt dan traditionele geologische krachten als vulkaanuitbarstingen, platentektoniek en verwering. Maar het voorstel van een werkgroep om het Antropoceen uit te roepen tot een officieel, nieuw geologisch tijdperk, is onlangs afgewezen. En dat heeft de afgelopen weken veel stof doen opwaaien.

Die werkgroep was in 2009 opgericht, en was tien jaar later tot de conclusie gekomen dat het Antropoceen een nieuw geologisch tijdperk moet worden, dat begint „rond 1950”. De afgelopen jaren selecteerde de werkgroep twaalf plekken op aarde waar de invloed van de mens bijzonder goed is af te lezen, door het verschijnen van bijvoorbeeld radioactieve stoffen, of resten van fossiele verbranding. Uit die twaalf locaties werd het Canadese Crawford Lake gekozen als dé referentiesite voor het Antropoceen.

Lees ook Sabeltandtijgers, holenleeuwen, reuzenschildpadden... hun uitsterven komt door de mens en niet door het klimaat

Vervolgens diende de werkgroep, die opereert binnen de International Union of Geological Sciences, afgelopen oktober haar voorstel in bij de subcommissie die over de geologische indeling van het Kwartair (van 2,58 miljoen jaar geleden tot heden) gaat. Binnen die subcommissie stemden twaalf leden tegen het voorstel, vier stemden voor. Nog voordat de uitslag van de stemming officieel bekend was gemaakt, was hij al gelekt naar The New York Times, die er op 5 maart over schreef. Een dag later reageerden vier leden van de werkgroep, waarvan er twee ook in de subcommissie zitten. Op de website The Conversation noemden ze het proces van de stemming controversieel en in strijd met de statuten van de subcommissie. Ze wilden de stemming nietig verklaard hebben.

„Er was binnen de subcommissie veel ongeduld om tot een stemming te komen”, erkent geoloog Kim Cohen van de Universiteit Utrecht, die in de subcommissie zit en vóór stemde.

Het compleetst bewaard

Veel van de onenigheid draait volgens Cohen om de vraag of de laatste zeventig jaar – dus de periode vanaf ongeveer 1950 – ook binnen het domein van de geologie valt. „Veel geologen vinden van niet. Maar dat vind ik erg conservatief.” Zelf vindt Cohen dat de geologie doorloopt tot het heden. „En hoe dichter bij het heden, hoe korter de geologische perioden, omdat de jongste tijd ook het compleetst bewaard en meest divers bestudeerd is.”

Een ander veelgebruikt argument is het feit dat de mens al duizenden jaren invloed uitoefent op grote delen van de aarde. Voorstanders zeggen dat die invloed juist vanaf 1950 explosief is gegroeid.

Dan is er nog het argument dat het woord Antropoceen inmiddels breed wordt gebruikt in de wetenschap en in de samenleving. Waarom zou de geologie het mogen kapen? Maar volgens Cohen is er geen sprake van kapen. Hij noemt het Antropoceen „een volwassen term die in verschillende contexten door verschillende mensen op verschillende manieren kan worden gebruikt”.

De kwestie rond de stemming is voorgelegd aan de hoogste commissie die gaat over de indeling van alle geologische tijdperken. Die heeft de stemming afgelopen woensdag goedgekeurd.