In zijn opiniestuk Netanyahu Is Making Israel Radioactive in The New York Times (12/3) laat Thomas Friedman geen enkele ruimte voor twijfel. De Israëlische regering had alle recht zichzelf te verdedigen na de verschrikkelijke en wrede aanval van Hamas die direct, zonder waarschuwing vooraf, gericht was op burgers. Maar de manier waarop Israël zonder aanzien des persoons in de dichtbevolkte stedelijke omgeving van Gaza de tegenaanval heeft ingezet, is volledig onverantwoord. Ook al houdt Hamas zich onder de bevolking schuil en heeft de leiding willens en wetens Gazaanse burgers tot mededoelwit gemaakt, dan nog kan dat niet de dood van zo veel burgers rechtvaardigen. Laat staan de dood en verwonding van zo veel kinderen.
Er was geen overwogen plan, suggereert Friedman, behalve de wil Hamas te vernietigen. Chaos overheerst nu, bij Hamas en het Israëlische leger. Hamas is zijn controle over grote delen van Gaza kwijt, maar Israël weigert verantwoordelijkheid te nemen. Gevolg: de distributie van hulpgoederen loopt in het honderd, met talloze extra doden tot gevolg.
Zo zijn we beland in een hartverscheurende humanitaire crisis waar beide partijen schuld aan hebben. De details van de schuldvraag zijn zeker niet onbelangrijk, want ze voeden de verwijten over en weer, niet in de laatste plaats buiten Israël en de Palestijnse gebieden. Er is geen onderwerp vandaag de dag dat zo de meningen verdeelt, ook in Nederland. Verbroken vriendschappen, heftige woordenwisselingen, of juist het vermijden van gesprekken, volledige spraakverwarring en gebrek aan kennis in de media – alles is beladen deze dagen. En, zoals Friedman schrijft, de sympathie voor Israël wordt ondermijnd, zo niet erger. Het land is radioactief geworden. En daarmee de Joodse gemeenschappen buiten Israël.
In een dergelijk moreel klimaat bestaat geen ruimte om de schuldvraag tot op de bodem uit te zoeken. Maar dat zal ooit wel moeten gebeuren, omdat alleen dat de basis kan zijn voor duurzame vrede. Er is nu geen plek voor nuance en zelfs niet voor feiten. Heel veel is onduidelijk: hoeveel doden er waar gevallen zijn en waardoor, om maar iets te noemen. Ook de feiten over de hongersnood in Gaza zijn slechts indicatief. Al staat, op basis van wat de VN en Artsen zonder Grenzen naar buiten brengen, buiten kijf dat er in delen van Gaza sprake is van ernstige voedseltekorten.
De hongersnood in Gaza is vrijwel uniek. Niet doordat oorlog, politieke intentie en menselijk falen eraan ten grondslag liggen, maar doordat de voedseltekorten in stedelijk gebied zijn. Soedan is momenteel een andere uitzondering. Alle grote hongersnoden van de afgelopen driekwart eeuw speelden zich voornamelijk af in landelijke gebieden. Denk aan Biafra, Cambodja, Ethiopië en verreweg de grootste, in China (vanaf 1958, met dertig miljoen doden). In al die situaties was het beleid gericht op het vrijwaren van de steden van tekorten, weliswaar soms tevergeefs. De enige grootschalige, stedelijke hongersnood, eveneens bewust gecreëerd door het afsluiten van een gebied, was tijdens het beleg van Leningrad (1941-44). Meer dan een miljoen mensen vonden de dood.
Voedsel brengen naar conflictgebieden is notoir moeilijk. Blokkades, diefstal, bederf: alles kan tegenzitten. Maar niet iedere vierkante meter ligt in de vuurlinie. Belangrijker, een tijdelijk staakt-het-vuren zal waarschijnlijk binnen de komende maand(en) afgedwongen worden en zal bredere distributie faciliteren. Voor die tijd kan al het nodige op afstand worden gedaan, met name op basis van satellietbeelden. Welke wegen zijn geblokkeerd en kunnen snel worden gerepareerd? Waar kan voedsel worden opgeslagen en gedistribueerd? Dit is geen hogere wiskunde, maar iets wat in elke crisis opnieuw gedaan wordt.
Helaas lijkt er geen plan ontwikkeld om de voedselcrisis structureel op te lossen, niet bij Israël en niet bij Hamas. Het zou Israël sieren als het zelf het initiatief neemt tot een plan. Want zonder plan blijft, zoals Friedman betoogt, de chaos bestaan. En deze treft allereerst de met ondervoeding bedreigde kinderen van Gaza.