Toename soabesmettingen: ‘Sinds ik een spiraal heb, ben ik lakser’

Misschien, zegt hij, is het punt dat het nooit écht fout gaat, dat de gevolgen niet groot genoeg zijn. „Dus je denkt al snel: oh, een kuurtje, even vervelend, maar ik ga niet dood.” Seks zonder condoom is normaal in de vriendengroep van de twintigjarige student biomedische wetenschappen. Soa’s en de bijbehorende antibioticakuur worden op de koop toe genomen.

Of niet, want zich op een soa laten testen, doen hij en zijn vrienden nauwelijks. „Soms denk ik: ik moet het doen. Maar het is zo’n gedoe”, zegt hij. De student zit in een café op de Roeterseilandcampus van de Universiteit van Amsterdam (UvA). Hij draagt een poloshirt, heeft een laptop op schoot en is „een beetje single”.

Het aantal Europeanen met een soa neemt snel toe, bleek afgelopen donderdag uit onderzoek van de Europese Gezondheidsdienst ECDC. In 2022 werden 48 procent meer gevallen van gonorroe geregistreerd dan het jaar ervoor. Voor syfilis was dat 34 procent en voor chlamydia 16 procent. In Nederland werden in 2022 ruim 10.000 besmettingen met gonorroe vastgesteld, een toename van zo’n 33 procent. Alleen in Spanje waren dat er meer (bijna 23.000).

Snel wisselende seksuele contacten zijn normaal in zijn vriendengroep, zegt de twintigjarige student. Maar het gaat pas écht los op Bali en in Kaapstad. Dat zijn populaire bestemmingen voor twintigers (die het zich kunnen veroorloven) om er een paar maanden tussenuit te gaan. „Ik hoor veel verhalen van vrienden die daar vaak en onveilige seks hebben. Daar treffen reizigers uit allerlei landen elkaar, dus ik kan me voorstellen dat soa’s zich dan sneller verspreiden.”

Veel meer testen in Nederland

Ook in de vriendengroep van Fleur (23) zijn er veel wisselende seksuele contacten. Er staat een leeg kopje met een restje koffie voor haar op tafel. Aan weerszijden zitten Wieske (23) en Alex (21). Alle drie zijn ze vrijgezel. „Ik ken genoeg mensen die in ieder geval één keer per maand iemand anders hebben. En vaak hebben ze onbeschermde seks”, zegt Fleur. Zelf heeft ze nooit een soa gehad. Wieske wel. „Ik ben best laks als het op condoomgebruik aankomt. Vaak brengt geen van de twee het op en dan gebeurt het gewoon niet. Ik vind het voorkomen van een zwangerschap zwaarder wegen dan het voorkomen van een soa. Dus sinds ik een spiraal heb, ben ik nog lakser geworden.”

Alex heeft altijd een condoom in zijn tas zitten. En gebruikt die ook. „Maar de helft van mijn mannelijke vrienden niet. Dat is niet expres, maar ze zijn er gewoon gemakzuchtiger in.” En als het gaat om het testen op soa’s? „Ik ken persoonlijk geen jongens die testen, alleen meisjes.”

Toch wordt er in Nederland veel meer op soa’s getest dan in andere Europese landen. Dat vertekent de absolute cijfers uit het Europse onderzoek, zegt Hanna Bos, arts infectiebestrijding bij Soa Aids Nederland. „De opkomst van gonorroe in Nederland kan je niet ontkennen, maar het is hier niet zo’n groot probleem als in bijvoorbeeld bepaalde Oost-Europese landen.” Syfilis is in Nederland „geconcentreerd” in de groep van mannen die seks hebben met mannen, zegt Bos. En het aantal gevallen van chlamydia is in absolute zin weliswaar toegenomen, maar niet in relatieve zin, als je kijkt naar het aantal afgenomen chlamydiatesten.

Volgens haar is de opkomst van gonorroe zorgelijk. „Je kunt er heel nare klachten van krijgen, zoals ontstekingen in de onderbuik, bijbalontstekingen, en vruchtbaarheidsproblemen. En als je het in je oog krijgt, kan je een oogontsteking krijgen waar je hoornvlies kapot van kan gaan.”

Seksuele vorming

„We weten niet precies waarom het aantal diagnoses is toegenomen”, zegt Bos. „Maar er is een aantal signalen waar we ons zorgen om maken. Ten eerste is het condoomgebruik onder jongeren de afgelopen vijf jaar zorgelijk afgenomen. De norm lijkt soms geworden: geen condoom, wel testen. Onze indruk is ook dat de seksuele vorming in Nederland slechter is geworden; jongeren zijn ontevreden over wat ze op school leren over seks en alles daaromheen. Goede kennis over hoe je een soa voorkomt en wat je moet doen als je een soa hebt, ontbreekt.”

En er is nog iets: de aandacht voor soa’s lijkt te verslappen. Voorheen kreeg Soa Aids Nederland geld van de overheid voor campagnes, maar die subsidie heeft het kabinet in 2011 wegbezuinigd. Bos: „We hebben weer een slimme campagne nodig, evidence based, die elk jaar geëvalueerd en herhaald wordt.”

Soa’s zijn „normaler” geworden, ziet Fleur, in het café op de UvA-campus. „Als je een paar jaar terug een soa had, was dat meteen een schande. Maar als je nu een soa hebt, kijkt niemand er raar van op.” Wieske ziet zelfs een klein lichtpuntje in de toename van het aantal diagnoses. „Soa’s zijn natuurlijk een naar gevolg van onbeschermde seks met veel verschillende partners, maar aan de andere kant laat de toename zien dat mensen zich blijkbaar vrij voelen om te seksen met wie ze willen.”