Kamerlid Mohammed Mohandis (38) mag afzwemmen: ‘Ik heb het ongemak altijd meegedragen’

Mohammed Mohandis staat aan de rand van het zwembad in Gouda. Voorjaar 2023. Hij buigt zijn hoofd en duikt. Onder water maakt hij een koprol en dan ligt hij op de bodem. Hij kijkt naar boven, maar weet niet meer waar hij is. Hij wordt duizelig, weet niet meer wat boven en beneden is. Spartelt, trappelt en komt naar adem happend boven. Een zwemdiploma heeft hij op dat moment niet.

Het aantal kinderen dat geen zwemdiploma heeft is tussen 2018 en 2022 ruim verdubbeld, van 6 tot 13 procent, werd eind november bekend. Vooral kinderen met een migratie-achtergrond halen vaak geen diploma (28 procent), net als kinderen die in armoede opgroeien (25 procent) en kinderen die in Nederland zijn geboren maar van wie de ouders een migratieachtergrond hebben (18 procent).

Mohandis, 38 jaar, Tweede Kamerlid van GroenLinks-PvdA, zit in de koffiecorner van de Tweede Kamer. Hij vindt het best een spannend gesprek. „Eerlijk zeggen dat ik niet goed kan zwemmen heb ik nog nooit gedaan. Ik denk dat we het wel over schaamte gaan hebben”, zegt hij meteen als hij gaat zitten. Hij heeft een drukke week. Fractievergadering, debatten, dossiers lezen.

Lees ook

steeds minder zwemdiploma’s als onderdeel van de ‘beweegkloof’ in Nederland

Toch is hij vooral bezig met vrijdagavond, 20.15 uur. Dan mag hij afzwemmen.

Hoe komt het dat u nooit een zwemdiploma heeft gehaald?

„Ik ben geboren en getogen in Gouda. Mijn ouders, Abdullah en Naima, zijn allebei in Marokko geboren. In de jaren zeventig kwam mijn vader als gastarbeider naar Nederland. Zij komen uit Nador, een badplaats, maar toch is een zwemdiploma halen iets wat in Marokko in hun generatie niet gebeurde. Het idee was: de zee is om pootje te baden, je gaat niet te diep. Dat idee hebben ze op mij overgedragen.

„Op de basisschool in Gouda, ik was toen zes jaar, gingen we wel naar het zwembad. Maar de andere kinderen gingen veel sneller dan ik. Zij kwamen, denk ik, soms al met hun ouders in het zwembad. Ze konden het al een beetje. En ze wisten wat alle termen betekenden. Ik had geen idee waar het over ging.”

Om wat voor termen gaat het?

„Borstcrawl, rugcrawl, schoolslag, rugslag, watertrappelen. Het hele zwembad was voor mij eigenlijk een nieuwe wereld. Ik kwam niet verder dan het kikkerbadje en viel al snel buiten de groep. Dat neem ik de docenten niet kwalijk, want zij moesten die hele klas begeleiden. Ik mocht nog wel mee naar het zwembad, maar ging het water niet meer in. Toen iedereen een diploma kreeg, gingen ze juichend op de foto. Zonder mij.

„En het gekke is: daar stopt het dan ook. Want als je op jonge leeftijd niet leert zwemmen, dan is het niet gebruikelijk om het later nog te doen. Bij een studie vinden we het niet vreemd als mensen er op latere leeftijd nog aan beginnen, maar wie doet dat nu met zwemles?”

Kon u dit als kind thuis bespreken?

„Ik heb er één keer naar gevraagd. In de auto op weg naar Marokko, waar we op vakantie gingen. Het is heel lang geleden, ik herinner me vaag dat ik aan mijn vader vroeg waarom ik geen diploma had. Hij wuifde dat een beetje weg. Zo van: je redt je wel.”

Ging u wel het water in?

„Ik ben nooit bang geweest voor water, maar wel voor het gevoel dat ik mezelf niet kon redden. Toen ik veertien of vijftien jaar was gingen we met een groep vrienden vaak naar het zwembad. Hadden we een zomerabonnement voor een paar tientjes en konden we onbeperkt naar binnen. Best gek, maar mijn ouders stimuleerden dat ook.”

Wisten uw vrienden dat u geen zwemdiploma had?

„Nee, dat is niet makkelijk om te zeggen in zo’n groep. Ik herinner me die periode goed omdat ik toen ook voor het eerst met mijn voeten van de bodem ben geweest. In het diepe gesprongen. Rommelen om mijn hoofd boven water te houden. Steeds zo dicht bij het ondiepe water dat ik altijd veilig was. In veel zwembaden kun je gewoon staan …”

In zo’n bad hoef je misschien ook niet te zeggen dat je niet kunt zwemmen?

„Je houdt het in het midden. Als we eens tijdens een vakantie op zee in een bootje gingen, hield ik het zwemmen altijd een beetje af. ‘Gaan jullie maar’, zoiets.”

Hoe voelde het als u wist dat er gezwommen zou worden?

„Ongemakkelijk en dat heb ik altijd meegedragen. Het is best moeilijk om er woorden voor te vinden, maar het is heel ingewikkeld als je niet open kunt zijn over iets dat je nooit hebt geleerd.”

Mohandis heeft drie kinderen: Aya (10), Rayan (8) en Yassir (5) – alledrie zitten ze op zwemles. Mohandis vertelt soms aan zijn kinderen over zijn schoolcarrière. Op zijn bureau liggen vier diploma’s, die van het vmbo, mbo, hbo en de universiteit. Hij is een ‘stapelaar’. Pas op latere leeftijd – hij was toen al een periode Kamerlid geweest – studeerde hij af aan de universiteit. Hij is er trots op.

En toen vroeg zijn dochter Aya, die haar A- en B-diploma had gehaald, op een dag: waarom heb jij eigenlijk geen zwemdiploma?

Mohandis: „Ik had daar geen goed antwoord op, want ik leer ze juist altijd dat je alles kunt bereiken, hoe oud je ook bent. Ze had gelijk. Dus ik dacht: verrek, ik ga het gewoon doen. Vorig jaar was mijn eerste zwemles.”

Hoe ging dat?

„Lastig, alleen al om een geschikte les te vinden. Het aanbod is enorm op kinderen gericht, of juist op ouderen … Hij lacht. „Als ik belde, moest ik eerst uitleggen dat het voor mezelf was. ‘Wat is uw geboortedatum?’ 1985 … Dan bleef het even stil, want het aanbod voor werkende ouders is erg schaars. ‘Okeee, het zóú moeten kunnen’… Uiteindelijk ben ik samen met mijn dochter in een programma van de Reddingsbrigade terechtgekomen. Ik volg daar een gecombineerd A-, B- en C-traject, zij gaat op voor haar C-diploma.”

En de lessen zelf?

„Ook niet altijd makkelijk. Er was dat moment dat ik op de bodem lag en niet meer wist waar ik was. Dat was eng. Maar ik kwam ook een keer binnen toen een nieuwe vrijwilliger les gaf aan een andere groep. Die wist niet dat een volwassene zelf lessen volgde. Dus mijn dochter en ik kwamen binnen in zwemkleren en die docent zei: ‘Wat komt u doen? Ouders moeten naar de tribune’. Aan de kant zie je ouders toch ook altijd even kijken: wat doet die man bij mijn kinderen in dat bad? Snap ik ook wel, het is ook niet gebruikelijk … Ik moet er vooral hard om lachen.”

U lacht er sowieso best veel om, ook tijdens dit gesprek.

„Dat is relativeren, ik wil me er niet te druk om maken. Maar eigenlijk is het niet grappig.”

Is het schaamte?

„Zeker, terwijl ik dat juist wil doorbreken. Het taboe, de schaamte, daar moeten we echt overheen stappen. Mijn zweminstructeurs Ellis, Mariska en Suzanne ben ik juist daar ook heel dankbaar voor, omdat zij er op een heel prettige manier mee omgingen.

„Ik wil een voorbeeld zijn. Het aantal kinderen dat zonder zwemdiploma opgroeit, stijgt. Het raakt vooral kwetsbare kinderen – duizenden kinderen kunnen niet zwemmen in Nederland. Ik vind die toenemende tweedeling beschamend.

„We hebben hier in Den Haag al eerder met elkaar afgesproken dat een A-diploma voor iedereen binnen drie jaar tijd te halen moet zijn, maar ondertussen sluiten zwembaden hun deuren of ze privatiseren, waardoor de financiële drempel hoger wordt. De voorwaarden om een diploma te halen worden steeds slechter. Mijn idee is om een zwemfonds op te zetten waarmee we gemeenten kunnen helpen om publieke zwembaden open te houden en privatisering te verbieden.”

Zwembaden zijn duur voor gemeenten. Hoeveel kost zo’n fonds?

„Ik zou er in eerste instantie 50 à 60 miljoen euro voor reserveren, dat is op de begroting van Volksgezondheid, Welzijn en Sport [circa 100 miljard euro] heel goed te doen. Ook zouden we het sport- en cultuurfonds kunnen verruimen – dat helpt mensen die geen zwemlessen kunnen betalen. Maar over de bedragen wil ik met andere politieke partijen in gesprek.”

Weten uw ouders dat u gaat afzwemmen?

„Ik wil het ze dit weekend vertellen, als het is gelukt. Tá-dá: verrassing!”

Heeft u het expres niet eerder verteld?

„Ik vind het ongemakkelijk. Ik weet niet wat ze zullen denken, misschien kijken ze er raar van op. Maar ik denk ook wel dat ze trots zijn.”

Een dag na het interview heeft Mohandis zijn ouders gezien. Hij heeft het ze toch verteld. Ze zijn verbaasd en vinden het gedurfd. Zijn vader is niet lang geleden met pensioen gegaan. Hij overweegt nu ook zwemles te nemen.

Vrijdagavond om 21.00 uur liet Mohammed Mohandis weten dat hij is geslaagd voor zijn diploma’s.