De dreigende danseres in NRC bleek in werkelijkheid een twittertrol te zijn

Asha Promes-Eeckhout uit Almere is een Surinaams-Nederlandse danseres, liefhebber van pom met zoutvlees en sympathisant van BIJ1. Zo althans presenteerde de beheerder van X-account @AshaProm zich aan de wereld. Op de late verkiezingsavond van 22 november twitterde Promes-Eeckhout: „Wacht maar, wij zullen deze winst niet accepteren en in actie komen… soort v/d Graaf acties.” Twee dagen later volgde de bewering dat hier geen oproep in gelezen moest worden om in de voetsporen van de moordenaar van Pim Fortuyn te treden: gedoeld werd op ChristenUnie-politica Stieneke van der Graaf.

De eerste tweet was maandag de opening van het twee pagina’s vullende artikel ‘Ik wil niet het fascisme in worden gerommeld’ van Kees Versteegh, over de vraag of er na de verkiezingszege van de PVV gevaar is van geweld door radicaal-links in Nederland. Ook de terugkrabbeltweet werd aangehaald in het artikel.

Al snel verschenen maandagochtend kritische posts op X en groeide de twijfel. Bestond Promes-Eeckhout wel echt? Op internet was alleen informatie te vinden die terug te voeren was op het twitteraccount; de tweet op verkiezingsavond was veel gedeeld door vooral rechtse opiniemakers en werd geciteerd door conservatieve media. Critici merkten op dat het account trekken heeft van een veel voorkomende trol online (en zeker op X): mensen die zich voordoen als vrouwen van kleur die sympathiseren met GroenLinks of BIJ1 en die met radicale teksten proberen weerzin tegen links te genereren.

Versteegh kreeg de signalen ook binnen, onder andere van NRC-freelancer Menno van den Bos, die geregeld over desinformatie schrijft. Hij onderwierp ‘Asha Promes-Eeckhout’ met Versteegh aan nader onderzoek en concludeerde dat Promes-Eeckhout veel weg had van een trol. Tekenen waren onder meer weinig andere sporen op internet, het volgen van een vreemde verzameling accounts en een profielfoto die gemaakt leek met AI. Het account leek op nepaccounts die hij kende.

Versteegh legde via X contact met het account in een poging om de persoon erachter aan de telefoon te krijgen, maar dat leverde niets op. Aan het eind van de middag werden de verwijzingen naar Promes-Eeckhout uit het NRC-artikel geschrapt (en in een correctie bij het artikel verantwoord). Onderzoeksjournalist Robert van der Noordaa liet ’s avonds op X zien dat het account van Promes-Eeckhout eerder actief was als Souhalia Amina van Gemert, de „Nederlands-Arabische moeder van poesje Nous”.

Achteraf vindt Kees Versteegh dat hij „een stomme beoordelingsfout” heeft gemaakt. Hij had, zegt hij, meteen al voor publicatie moeten proberen contact met de twitteraar te leggen. De tweet van Asha Promes-Eeckhout had Versteegh kort na de verkiezingsdag gezien en genoteerd. Toen hij besloot die te gebruiken voor zijn artikel bekeek hij haar twitteractiviteit nader en googelde hij haar. „Ik vond alleen iets wat leek op een registratie op TikTok. Dat had een red flag moeten zijn. Aan de andere kant bestaan er mensen die welbewust zo min mogelijk online sporen willen achterlaten.”

Er zijn lezers die vinden dat met het sneven van de tweet van Promes-Eekhout de bodem onder het hele verhaal wegviel; het was in het artikel het enige voorbeeld waarin duidelijk werd geflirt met geweld tegen personen. Een inmiddels verwijderde tweet van iemand die voorstelde alle PVV’ers „neer te knallen” was niet meer op authenticiteit te checken en haalde het verhaal niet. Andere activisten in het artikel drukten zich omfloerster uit, zoals anarchist Peter Storm die zegt geweld niet principieel af te wijzen, maar zich verder beperkte tot teksten over het blokkeren van de toegangswegen naar de kantoren van VNO-NCW en VVD. Toch is de vraag naar het gevaar van geweld uit radicaal-linkse hoek wat mij betreft niet irrelevant; zeker niet na een verkiezingscampagne waarin FVD-lijsttrekker Thierry Baudet tot twee maal toe fysiek werd aangevallen.

Overigens was het niet de eerste keer dat een tweet van ‘Asha Promes’ de landelijke media haalde. In een bericht met klachten over een Madonna-concert dat zo laat begon dat bezoekers niet meer met het ov naar huis konden, citeerde de Volkskrant begin december het account: „Mijn nichtje heeft haar spaarpotje geleegd voor een kaartje en moest vertrekken na zeven nummers.” Ook bij Metro, NU.nl en RTL dook deze tweet op.

De lessen? Media kunnen niet voorzichtig genoeg zijn met het ophalen van informatie van sociale media – en zeker van X. Het wemelt er van de desinformatie en van de accounts die bedoeld zijn om stemming te maken, regelmatig als onderdeel van een politieke campagne. Dat betekent dat een journalist er pas van uit kan gaan dat de persoon achter een account daadwerkelijk bestaat als dat ook uit andere bronnen blijkt. Scherp gesteld: zonder zo’n bevestiging kun je er, zeker op het amper gemodereerde X, maar beter van uitgaan dat iets een nepaccount is. Bij radicale uitspraken is het hoe dan ook goed om de afzender een toelichting te vragen. (Zoals Versteegh in het radicalisme-artikel deed met anarchist Peter Storm.)

Intussen legde de geschiedenis nog een zwakte in het journalistieke ecosysteem bloot. Want toen het verhaal op de site van NRC al lang en breed was gecorrigeerd, verscheen de oude versie dinsdag in het Noordhollands Dagblad. Die krant – net als NRC eigendom van Mediahuis – mag kopij van NRC publiceren. Sommige artikelen, vaak onderzoeksverhalen, zijn uitgezonderd van de regeling, maar in principe kunnen artikelen uit de krant worden overgenomen, tot een maximum van driehonderd per jaar. Om dat proces efficiënt te laten verlopen gebeurt dat zonder overleg. Efficiency is fijn, maar ook hier was een extra telefoontje nuttig geweest.

Arjen Fortuin

Reacties: [email protected]