We zaten aan een van de terrastafels voor een bruin café. Het was een onverwacht milde avond, we dronken gin en tonic en keken wat naar de mensen die voorbijliepen. Een man die ik binnen in het café aan de ronde tafel achterin had zien zitten, kwam naar buiten om een sigaret te roken. Ik bood hem een vrije stoel aan, die hij afsloeg. Hij keek wat langer naar me, en ik dacht dat hij me misschien herkende uit de krant, dat gebeurt weleens. Toen vroeg hij; „Kom jij uit onze voormalige kolonie?”
Het blijft een merkwaardige gewoonte; mensen vragen naar hun afkomst, en dan het liefst op de meest onverwachte momenten. Voor wie zich nu afvraagt op welke momenten een vraag over mijn afkomst wél te verwachten is; u kunt het vragen wanneer ik een lekkere kippenleversambal heb gemaakt, bijvoorbeeld, en u zich afvraagt waar ik dat heb geleerd. Of wanneer u mijn achternaam hoort, en u wil weten waar zo’n wonderlijk samenspel van letters verzonnen is. Dat zijn van die momenten dat ik denk, ja, nu mag je het vragen.
De man had er lang over nagedacht, zo leek het. De vraag te stellen op een manier waarop ik niet beledigd zou zijn. Ik dacht aan hem af te zien dat hij zich ervan bewust was niet voorzichtig genoeg te kunnen zijn, met al die snel gekwetste mensen tegenwoordig.
Ik heb sympathie voor mensen die hun best doen in het mijnenveld dat de moderne samenleving is. En toch, die woorden ‘onze voormalige kolonie’. Het was alsof hij mij zich daarmee toe-eigende. Het impliceerde, oh zo subtiel, dat hij iets in bezit had. En niet zomaar iets, maar mijn persoonlijk geboorteland. Waardoor er een suggestie in school dat ik een beetje van hem was, hij die mij niet kende.
„Ik kom wel uit een voormalige kolonie”, antwoordde ik rustig (omdat mijn moeder mij heeft geleerd altijd beschaafd te blijven wanneer geconfronteerd met onnozelheid), „maar waarschijnlijk niet uit de kolonie die u bedoelt.”
„Ah”, zei hij, „dan kom je zeker uit Suriname.”
Toen hij begreep dat ik niet uit Indonesië kom, zoals hij gedacht had, vertelde hij over hoe goed hij Suriname kende en dat hij een vriendin had die daarvandaan kwam en wat er allemaal goed en vooral mis was met het land en hoe dat precies kwam. De vraag naar mijn afkomst had – zoals meestal het geval is – niet zozeer van doen met oprechte interesse, maar functioneerde vooral als opstapje om de eigen ervaring met dat specifieke land (cultuur, vrouwen, politieke malaise) te kunnen delen.
Als mannen de expertise van vrouwen pareren met hun zelfvertrouwen en zelfoverschatting, noemen we dat mansplaining. Hoe noemen we het als mensen aan jou gaan vertellen hoe het eigenlijk gesteld is met jouw eigen cultuur? Whitesplaining, misschien.
Het was een beschaafde man, een journalist bovendien, die net een paar glazen te veel op had. Hij besefte dan ook op een goed moment dat hij zich misschien wat onhandig had uitgelaten. Hij kwam zelfs terug naar buiten om zijn verontschuldigingen te maken. Iets wat ik buitengewoon vriendelijk maar ook onnodig vond. We zeggen allemaal weleens vreemde dingen, en ik heb wel gekkere dingen naar mijn hoofd geworpen gekregen.
Erger vond ik het misschien wel dat hij niet besefte wie hij tegenover zich had. Ik bedoel, hij was redacteur bij een tijdschrift dat ik hier niet nader zal noemen, en ik heb een column in de beste krant van Nederland. Een béétje journalist had geweten dat ik niet uit Indonesië kom, maar uit Suriname. Dat beetje whitesplaining dat er plaats vond, daar kan ik mee leven. Mijn gekrenkte ego – daar is een stuk lastiger overheen te komen.