Podcastmakers Schik kritisch op NPO: ‘We kunnen niet meer werken onder jullie voorwaarden’

„Dit is geen oorlog tegen het NPO-fonds.” zegt Nele Eeckhout halverwege het interview. Siona Houthuys vult aan: „Dit is een manier om te laten zien: we kunnen niet meer werken onder jullie voorwaarden. Wij niet, en andere makers ook niet.”

Eeckhout en Houthuys vormen samen tweederde van AudioCollectief Schik – Mirke Kist is er vandaag niet bij. Ze spreken in wij-vorm en vullen elkaars woorden zorgvuldig aan. „We zijn het gewend, we spreken dezelfde taal. Alles is ‘wij’ – alleen op die manier kun je tien jaar lang zo intensief met elkaar samenwerken.”

Diezelfde zorgvuldigheid klinkt terug in de verhalende podcasts van het collectief. Schik maakt audiodocumentaires „met diepmenselijke thema’s en literaire voice-overs”, zo omschrijft Houthuys. „Verhalen die in de krant teleurstellende artikelen zouden zijn, maar waar wij met andere ogen naar kijken”, voegt Eeckhout toe.

Eerder maakte Schik de veelgeprezen podcasts Bob en El Tarangu. Nu is er De Erfenis, een podcast met elke aflevering een zeer persoonlijk verhaal dat binnen het thema ‘erfenis’ valt. Een project waar het collectief al jaren van droomde, waarvan ze meerdere seizoenen willen maken en waarmee ze nog verder willen experimenteren. Dit weekend, tegelijk met de lancering van De Erfenis, ontving Schik op het Podcastfestival van de Belgische krant De Standaard de carrièreprijs. Aan erkenning geen gebrek. Maar hing aan erkenning maar een geldprijs.

Want, zoals bij veel verhalende podcasts, is de financiering daarvan Schiks grootste probleem. Hoewel sommige praatpodcasts zichzelf inmiddels terug weten te verdienen via abonnementen of advertentie-inkomsten, blijkt dit voor duurdere verhalende producties lastiger te zijn. Schik financierde eerdere producties via het NPO-fonds, maar voor De Erfenis is het collectief met eigen productiehuis Slowpony op zoek gegaan naar andere geldpotjes, in de hoop dat deze gezamenlijk voor een ruimer budget en betere voorwaarden zullen zorgen.

Breuk met het NPO-fonds

In 2020 stuurde Schik met een groot aantal andere podcastmakers een brandbrief naar het NPO-fonds. „Onder de regels die nu gelden” konden podcastmakers „eigenlijk geen grote serie meer maken”. Een grotendeels financieel probleem: de budgetten van het NPO-fonds dekten de kosten van een verhalende serie simpelweg niet. Terwijl het NPO-fonds is opgericht om „hoogwaardige fictieproducties” te stimuleren en het enige fonds in Nederland is dat daarvoor grote budgetten beschikbaar heeft.

El Tarangu, bijvoorbeeld, maakte Schik voor 230 euro per dag. Achteraf gezien stelde Schiks producer Randy Vermeulen dat hij een dagprijs van rond de 400 euro eerlijker zou hebben gevonden. Gevraagd naar hoeveel budget er nodig is voor een eerlijke betaling voor alle medewerkers aan het eerste seizoen van De Erfenis, komt hij uit op een bedrag tussen de 300.000 en 400.000 euro.

Dat lijkt misschien veel. Maar volgens Schik is het logisch. Houthuys: „Een documentairefilm van vijftig minuten krijgt bij het NPO-fonds zo’n 250.000 euro. Wij maken series van zo’n zes afleveringen van vijftig minuten, maar voor El Tarangu kregen wij minder dan de helft van dat bedrag. Dat is toch niet in verhouding? Want uiteindelijk doen wij hetzelfde werk. Wij moeten ook researchen, interviewen, monteren en promotie doen.” Zonder camera en crew hebben podcastmakers beduidend minder technische kosten. „Maar”, vervolgt Houthuys, „wij moeten met woorden beelden maken. En daar kruipt zó veel tijd in. Dat kun je vergelijken met het schrijven van een roman!”

Lees ook Podcastmaker Siona Houthuys (Bob): ‘Op feesten gebeurt wat ik elke dag wil’

Geld was echter niet de enige reden dat Schik de NPO de rug toekeerde. Ten eerste kost een aanvraag volgens Schik veel tijd. Het fonds verwacht een uitgebreid dossier, inclusief luistermateriaal. „Eigenlijk vragen ze daarmee gratis werk.” Daarnaast moet je, wanneer je via het NPO-fonds een productie maakt, met een omroep samenwerken. „Daarbij worden eigenlijk al je exploitatierechten afgenomen. Je werk is niet meer van jou.” Schik kan daardoor onmogelijk nog experimenteren met reclame- of publieksinkomsten. „Eigenlijk hebben we de podcastkanalen van Bob en El Tarangu, met al die volgers, zomaar weggegeven. Dat wilden we niet meer. Maar dat betekent wel dat we voor De Erfenis ons publiek weer helemaal opnieuw op zullen moeten bouwen.”

Documentairemakers uitten begin dit jaar massaal vergelijkbare kritiek op de NPO. Zij kwamen in bijeenkomsten in verweer tegen de geringe vergoeding voor hun werk en de strenge voorwaarden die ze opgelegd krijgen. „Als je documentaire een succes wordt, zie je daar niets van terug, en heb je ook niks meer over je film te zeggen”, zei filmmaker Niki Padidar toen tegen NRC.

Gefrustreerd

Eeckhout verontschuldigt zich. „We komen nu misschien een beetje gefrustreerd over, maar we willen het gesprek juist zo open mogelijk houden. Al is dat gesprek de afgelopen jaren soms echt onaangenaam geweest. Om constant te horen dat je werk sneller en goedkoper kan, dat heeft me wel gekwetst.”

Hoewel Schik sinds november vorig jaar bijna fulltime aan De Erfenis werkt en de eerste twee afleveringen inmiddels al online staan, is het gedroomde budget nog niet compleet. Op de vraag hoe het op dit moment met Houthuys en Eeckhout gaat, is het dan ook eventjes stil. Eeckhout: „Het moet uiteindelijk wel makkelijker worden. Ik vraag mezelf af: voor wie kom ik zo laat thuis?” Houthuys: „Als ik dit op mijn vijftigste nog wil doen, moet er ergens een schuif met geld opengaan.”

Lees ook Documakers zijn bereid ‘om heel veel voor niks te doen’, nu vragen ze een eerlijke vergoeding

Maar hoop dat dat geld er ooit gaat komen is er zeker. „Dit was de eerste keer dat het Vlaams Audiovisueel Fonds, een fonds waar het woord audio nota bene de naam staat, geld gaf aan een podcast. Daar heeft de vakbeweging Klankverbond heel hard voor gestreden.” Houthuys: „We moeten durven benoemen dat het zoveel geld kost om een kwalitatieve verhalende podcast te maken. Als dit breder bekend is, kunnen we in de toekomst eerlijk betaald worden.”

De hoop dat het publieksbereik nog zal groeien is er eveneens. Houthuys: „Dat kan niet anders, als ik zie wat er de afgelopen jaren veranderd is. Toen we Bob lanceerden, in 2017, plaatsen kranten nog artikelen met de kop: ‘Wat is een podcast?’” Maar of verhalende podcasts dan ook winsten zullen binnenslepen? Houthuys: „Ik denk eigenlijk van niet. Het is een kunstvorm, dus je zult waarschijnlijk moeten blijven leunen op subsidies. Dat is ook niet erg, dat is wat kunst is.” Eeckhout: „Als je het vanuit die hoek bekijkt is het echt een politieke keuze. Een mogelijk toekomstscenario is: de verhalende podcast verdwijnt, en er waren nog heel veel lange en gelukkige praatpodcasts. Iedereen was oké, en wij gingen iets anders doen.”

Een plagerige zin, ongeloofwaardig uit de mond van iemand die zegt dat ze dit jaar nauwelijks meer toe kwam aan sporten, gezond koken of bankhangen. Waarom is het maken van verhalende audio deze strijd waard? Eeckhout: „Omdat we er nog altijd in geloven. Omdat we zoveel potentie zien in de vorm.” Houthuys: „Je kunt een luisteraar net iets makkelijker injecteren met jouw perspectief dan een kijker. Het is bijna goochelkunst! Je kunt twee figuren, die niets met elkaar te maken hebben heel dicht bij elkaar brengen. De luisteraar en het personage, die eventjes familie van elkaar worden. Als een audioverhaal goed verteld is – dat is overdonderend! Stemmen dringen door in je hoofd en onbewust wordt er een mechanisme in gang gezet waarbij je deze koppelt aan de gezichten van kennissen. Soms val ik bijna van mijn stoel als ik een opname terugluister: dat iemand dat gewoon zegt! Je hoort hoe iedereen reageert, kijkt, ademt. Dat blijft wel echt uniek.”