Naaktfoto’s zullen verstuurd blijven worden - wie treft blaam?

Zijn je naaktfoto’s gelekt? Tja, dom dat je die hebt gestuurd - of überhaupt hebt gemaakt - is de makkelijke reflex. En dat terwijl in veel gevallen de jongens erom vragen, soms herhaaldelijk, tot een „nee” verandert in „oké”. Dat was ook het geval bij de influencer Vonneke Bonneke (25), wier echte naam Vonneke Ritfeld is. De jongen op wie ze als 15-jarige verliefd was, verspreidde op hun middelbare school naaktfoto’s die hij in vertrouwen van haar had ontvangen.

Ze dacht heel lang: ik heb een naaktfoto gestuurd, dus het zal wel mijn schuld zijn. Maar toen ze eerder dit jaar zwanger werd van haar zoontje, vroeg ze zich steeds vaker af of dat gevoel wel terecht was. In de BNNVARA-documentaire Vonneke Exposed vertelt ze over de heftige periode die volgde nadat haar intieme foto’s openbaar werden gemaakt en onderzoekt ze wat ze daarvan kan leren.

„Ik wou echt verdwijnen in mijn schaduw”, zegt ze terugblikkend op het moment dat ze het doorkreeg. Ze werd vermeden op school en voelde schaamte thuis. Toen ze verhaal ging halen bij de naaktfoto-verspreider, werd het zwart voor haar ogen en stak ze de jongen uit radeloosheid met een schaar in zijn arm, vertelt ze in de documentaire. Ze belandde vier dagen lang in de gevangenis, werd van school gegooid en kreeg een half jaar huisarrest. Terwijl de jongen werd geschorst voor twee weken.

Ze dacht op een gegeven moment: „Dit is gewoon mijn leven, alles gaat fucked up”. Nu is ze influencer met honderdduizenden volgers en acteert ze in films en series, waaronder De Tatta’s en Koeriers.

Belangrijkste boodschap

Als ik haar in een videogesprek vraag naar de belangrijkste boodschap uit haar documentaire, zegt ze: „Wij meisjes die de foto’s sturen zijn de daders in dit verhaal, terwijl de echte daders degenen zijn die ze doorsturen. Wat je vaak het eerst hoort bij gelekte naaktbeelden is dat je ze simpelweg niet had moeten sturen. Maar die foto’s zullen verstuurd blijven worden. Dus mijn boodschap is: weet naar wie je het stuurt. Maak duidelijk dat je niet wil dat het wordt doorgestuurd. En aan de jongens: hou die foto gewoon lekker voor jezelf.”

Toen ze door BNNVARA werd gevraagd om haar verhaal te vertellen, weigerde ze eerst. „Het is wel echt tien jaar geleden en ik heb het ondertussen een plekje gegeven. Ik wilde geen oude koeien uit de sloot halen. Maar toen ik er een weekje over nadacht, bedacht ik me. Ik zie dat heel veel jongeren nu al zo vroeg een telefoon hebben. Ik snap dat ze denken dat ze snel TikTok-filmpjes kunnen maken en viral kunnen gaan, maar sociale media hebben ook een keerzijde. Het kan ineens fout gaan. Ik wil jongeren daarvoor behoeden en een voorbeeld zijn voor degenen die dit ook hebben meegemaakt. Ik wil laten zien dat het nog goed kan komen.”

Nu het hebben van een online sociaal leven al enige tijd vanzelfsprekend is, houden de hulpverlening en de wet meer rekening met de risico’s die daarmee gepaard gaan. In juli nam de Tweede Kamer een wetsvoorstel voor een gemoderniseerde zedenwet aan voor de strafbaarstelling van verschillende vormen van online seksueel grensoverschrijdend gedrag. In deze nieuwe Wet Seksuele Misdrijven geldt misbruik van seksueel getinte beelden door deze bijvoorbeeld online openbaar te maken of te delen als een seksueel misdrijf, terwijl het voorheen een misdrijf tegen de openbare orde was. Hierdoor is er voor slachtoffers meer hulp beschikbaar bij het gerechtelijke proces. Zoals een toewijzing van een speciale zedenrechercheur bij de aangifte; of het recht op rechtsbijstand van een zedenadvocaat.

Personeelstekort

Deze aankomende wet is als een gloednieuwe plaat die straks gedraaid moet worden op een draaitafel met een versleten naald. De wet moet straks gehandhaafd worden door de politie die het nu al veel te druk heeft wegens een nijpend personeelstekort. Ook het OM en de rechtbank staan onder zware druk. Dat werd vorige week nog eens bevestigd in de gesprekken die NRC voerde met de 23 politiemensen door heel Nederland.

De regering moet nog reageren op de vele vragen vanuit de Eerste Kamercommissie voor Justitie en Veiligheid over het aangenomen wetsvoorstel. Voor de uitvoering van de nieuwe wet door onder meer de politie en OM is geld vrijgemaakt, maar de leden van de Christen-Unie-fractie merken op dat „belangrijker nog dan alleen geld de beschikbaarheid is van voldoende opgeleide en toegeruste professionals, zoals zedenrechercheurs en zeden-officieren van justitie, maar ook rechters, advocaten, reclasseerders en hulpverleners”.

Een andere zorg vanuit de CDA-fractie is een „wellicht te vlotte registratie als seksueel delinquent” van jeugdigen. Nu kiest de politie en het OM er soms voor om naaktfoto’s van jongeren die door andere jongeren in appgroepjes worden gedeeld „uit balorigheid en/of nieuwsgierigheid” niet te kwalificeren als seksueel delict, maar toch als misdrijf tegen de openbare orde. Zo kan er worden opgetreden, maar kan de jonge dader in de toekomst alsnog een verklaring omtrent gedrag krijgen.

Geld

Maar door te straffen is het probleem nog niet afgehandeld. Het Fonds Slachtofferhulp ziet dat slachtoffers nu niet voldoende worden gehoord of begeleid. Daarom vragen de leden van de fractie van GroenLinks-PvdA hoe het geld dat wordt vrijgemaakt voor de opleiding van politie en OM om slachtoffers tijdig en goed te ondersteunen, ook daadwerkelijk wordt gebruikt.

In het geval van Vonneke Bonneke werd haar slachtofferschap overschaduwd door haar gewelddaad. Daarom heeft ze nog altijd het gevoel dat het destijds oneerlijk is gegaan. In de documentaire weet ze wat al goed genoeg zou zijn geweest. Een simpele vraag vanuit de jeugdreclassering als „hé, hoe zit het nou?”, of „hoe gaat het met jou?”