De discussie over fossiele subsidies is op zichzelf al van waarde

Niet vaak werd er zo hard gejuicht op de publieke tribune van de Tweede Kamer bij het aannemen van een motie als afgelopen dinsdag. Activisten van Extinction Rebellion (XR) vulden de zaal met vreugdekreten toen bleek dat er een ruime meerderheid was voor de motie die het kabinet oproept tot het verkennen van de mogelijkheden om te stoppen met het verstrekken van fossiele subsidies.

Die motie, ingediend door GroenLinks, PvdA en de Partij voor de Dieren, is een overwinning voor de klimaatdemonstranten. Zij blokkeerden in januari, maart en mei de A12 in Den Haag. En deden dat vanaf 9 september 27 dagen achter elkaar, met de eis dat fossiele subsidies in Nederland moeten worden afgeschaft.

Want ook al wordt daar met deze motie niet meteen gehoor aan gegeven, XR woelde een discussie los, die sindsdien volop gaande is. Over wat fossiele subsidies zijn en hoeveel de overheid eraan uitgeeft.

XR zelf ging aanvankelijk uit van 17,5 miljard euro, dat werd verhoogd tot 30 miljard na een berekening van voormalig PvdA-Europarlementariër Alman Metten. Minister Rob Jetten (Klimaat, D66) presenteerde op Prinsjesdag nieuw onderzoek waaruit bleek dat het bedrag zelfs kon oplopen tot 46,4 miljard euro. Het Planbureau voor de Leefomgeving en het Centraal Planbureau kwamen vorige week uit op het veel lagere bedrag van 13,7 miljard euro.

Lees ook

Is ‘fossiele subsidies’ afschaffen nodig? Experts zijn het er niet over eens

Deze (stuk voor stuk astronomische) bedragen lopen zo uiteen, omdat het nogal uitmaakt wat je als fossiele subsidie meerekent – en hoe het wordt gedefinieerd. XR spreekt over ‘subsidies’, met daarin de suggestie dat de overheid direct geld geeft aan bedrijven die daar vervolgens CO₂ mee uitstoten. Maar het gaat om belastingvoordelen. Geld dat bedrijven niet afdragen over de hoeveelheid CO₂ die ze verbruiken, terwijl bijvoorbeeld burgers dat wel doen.

Met het zichtbaar maken van deze geldstromen, barstte ook het gesprek los over wat er nu moet gebeuren. Zo snel mogelijk afschaffen, zoals XR zegt, evenals een groep van 21 economen, onder wie hoogleraren Bas Jacobs en Sweder van Wijnbergen? Of beter niet, of niet meteen, zoals weer een andere groep vooraanstaande energie-experts bepleitte in het economenvakblad ESB. Zij worden nu ook gesteund door de planbureaus, die het afbouwen van de subsidies „een hersenkraker” noemen. Want, beredeneren de planbureaus, het gaat er uiteindelijk om of het afschaffen van een specifiek belastingvoordeel ook daadwerkelijk het klimaatbeleid ondersteunt.

Met de kennis dát er zoveel belastinggeld wordt rondgepompt in de fossiele industrie, die links- of rechtsom zal moeten gaan vergroenen, komen belangrijke vragen én verantwoordelijkheden. Verplaatst uitstoot zich, bij het afschaffen van belastingvoordelen, naar andere Europese landen of niet? Kan uitstootvermindering het beste Europees geregeld worden via het reeds bestaande emissiehandelssysteem ETS of niet? Het is een discussie die uiteindelijk politiek zal moeten worden beslecht.

Los van die uitkomst, is het van grote waarde dat XR het financiële labyrint achter fossiele subsidies heeft weten te agenderen. Dat overheid, burgers en wetenschappers zijn gaan graven, waardoor meer bewustzijn ontstaat over hoe financiële prikkels het eigen klimaatbeleid kunnen ondermijnen – of ondersteunen.

Die winst komt bovenop de verdienste van XR dat deze breed gedragen klimaatzorgen van burgers nu ook in het parlement worden besproken.

Lees ook

Fossiele subsidies kosten elk jaar meer dan het hele Klimaatfonds