‘Het zal me niet verbazen als Poetin een rol heeft gespeeld bij het bloedvergieten van vandaag ”, zei mijn 55-jarige vriendin Anna toen ik haar zaterdag in Tel Aviv belde en ze voor de raketten van Hamas dekking zocht in het trappenhuis van haar flat. „Een langdurige oorlog in het Midden-Oosten gaat tenslotte ten koste van westerse hulp aan Oekraïne.”
Anna emigreerde in 2014 vanuit Moskou naar Israël. Maar na negen jaar voelt ze zich in het Beloofde Land nog altijd niet thuis, vooral omdat de streng-orthodoxe Joden verbieden wat zij juist leuk vindt. Diep in haar hart wil ze dan ook terug naar Rusland. Alleen staat Poetin die stap in de weg.
In dat verlangen lijkt ze op de moeder van Amos Oz. In zijn autobiografische roman Een verhaal van liefde en duisternis, hét boek om Israël te kunnen begrijpen, vertelt hij hoe zij niet aan dat warme, kale land kon wennen. Ze miste het Oekraïne van haar jeugd uiteindelijk zo dat ze zelfmoord pleegde. Anna overweegt nu om terug te gaan. Niet naar Moskou, maar naar Kyiv, waar ze geboren is.
De schrijver Alexander Snegirjov (1980) koestert een vergelijkbare liefde voor zijn geboortegrond. Dat blijkt uit Moskou. Een verboden dagboek, dat de periode bestrijkt van 24 februari 2022, als Rusland Oekraïne op grote schaal binnenvalt, tot 2 juli van dit jaar als de Wagner-muiterij is bezworen.
Snegirjov leidt in Moskou een jetsetleven. Zijn vrienden zijn zowel vertegenwoordigers van de liberale intelligentsia als parlementariërs, ex-FSB’ers, ministers en succesvolle zakenlieden. Bijna allen zijn tegen de oorlog, die hun luxe bestaan beknot. Over oorlogsmisdaden als in Boetsja praten ze niet. Liever steken ze hun kop in het zand, uit schaamte, angst of onverschilligheid.
Wat het verwijt van het Westen betreft dat de Russen niet tegen Poetin in opstand komen, schrijft Snegirjov dat zijn land in de 20ste eeuw twee wereldoorlogen, een burgeroorlog, een hongersnood, de Stalinrepressie, de oorlog in Afghanistan en de armoede van de jaren negentig heeft gekend. ‘De Russen zijn zo ontzettend moe van dat alles, de Europeanen hebben geen idee. Wij willen alleen met rust gelaten worden. [...] Dat ze ons eindelijk een stil en gerust leven gunnen, zonder heldendaden, veldslagen of overwinningen.’
Zelf doet hij het allerminst rustig aan. Hij hopt van feestje naar receptie en heeft om de haverklap een nieuwe vriendin. En dan is er ook nog zijn vrouw Olga, die als regisseur naar New York is verhuisd, maar hem regelmatig opzoekt.
Als in september 2022 de meeste van zijn vrienden naar het buitenland vluchten om niet in dienst te hoeven, besluit Snegirjov in Moskou te blijven en zijn schrijversleven voort te zetten. Wel gaat hij in december 2022 naar Israël om een nieuw paspoort af te halen. Sinds 2014 heeft hij de nationaliteit van dat land (‘Met dank aan mijn Joodse oma, die nooit in Israël is geweest’). Dat vergemakkeijkt internationale reizen. In Israël hebben sinds het begin van de oorlog veel van zijn vrienden hun toevlucht gezocht. Onder hen zijn psychotherapeute, die Moskou ook mist, vanwege ‘het klimaat, het levenspeil, de prijzen, de service, alles is anders, slechter dan in Moskou.’ Het laat zien, zoals Snegirjov optekent, dat Rusland een land is waar je niet mee en niet zonder kunt leven. ‘Liefde voor Rusland moet je duur bekopen.’