Sommige Democraten namen pesterig popcorn mee. De Republikeinse fractie in het Huis van Afgevaardigden had begin dit jaar – ondanks een pas veroverde meerderheid – vijftien stemrondes nodig om haar eigen voorman Kevin McCarthy tot parlementsvoorzitter te promoveren. De oppositie etaleerde pijnlijk haar gebrek aan eensgezindheid. De partij van president Joe Biden hoefde slechts toe te kijken.
Dinsdag konden Democraten genieten van de onvermijdelijke volgende akte van dit spektakel. McCarthy raakte zijn voorzittershamer na negen maanden alweer kwijt, nadat acht radicale Republikeinse rebellen het vertrouwen in hem opzegden. Het Huis zit zonder speaker en het is onduidelijk hoe snel een opvolger gevonden is – een gênante primeur voor de VS.
De Democraten hadden McCarthy kunnen beschermen tegen deze putsch, maar lieten de ‘burgeroorlog’ bij hun tegenstander liever voortwoeden. De regeringspartij had daar zeker valide redenen voor. Tijdens zijn korte termijn liet McCarthy zich bijna gewillig gijzelen door het trumpistische smaldeel van zijn fractie. Zij verwerpen bij voorbaat elk compromis met de Democraten. Die controleren Senaat en Witte Huis en onderhandelen was dus van begin af aan onvermijdelijk. Maar McCarthy verspeelde liever zijn laatste krediet bij de regeringspartij door een afzettingsonderzoek op te starten tegen Biden, zonder enig overtuigend bewijs aan te dragen voor die zware stap. Alleen onder druk van snel naderend economisch onheil – deze week een dreigende overheidssluiting, afgelopen zomer een staatsbankroet – deed McCarthy vervolgens alsnog zaken met de Democraten.
Toch kunnen de Democraten de Californiër nog gaan missen. Wie hem ook opvolgt; de volgende Republikeinse voorzitter zal geneigd zijn nog sterker toe te geven aan de alles-of-niets-politiek van de radicale factie. De kandidaten die zich tot nu toe meldden, beloven allesbehalve een terugkeer van de ‘oude’ Grand Old Party.
Normaal is er in het jaar voor een presidentsrace en bij een verdeeld Congres al weinig betekenisvolle wetgeving te verwachten. Met dertien maanden te gaan tot verkiezingsdag valt Washington nu helemaal stil. Dit terwijl de uitdagingen waarvoor de VS zich gesteld zien (een broeiende migratiecrisis aan de zuidgrens, mogelijke recessie, de voortrazende opiatencrisis, haperende steun aan Oekraïne) niet kleiner zijn geworden.
Ook democraten met een kleine ‘d’ moeten daarom niet verheugd zijn met de huidige chaos bij de Republikeinen. Die legt namelijk een betonrot bloot waaraan het Congres ook al leed, lang voordat Donald Trump de partij kaapte. McCarthy werd afgezet door fractiegenoten die elke ambitie om constructief politiek te bedrijven hebben losgelaten. Ze vertegenwoordigen ‘dieprode’ districten die in veilige Republikeinse handen zijn en hoeven zich slechts zorgen te maken over hun voorverkiezingsrace, waarin alleen de meest gemotiveerde kiezers stemmen. Om die te behagen radicaliseren hun retoriek en standpunten almaar verder.
Het is deze dynamiek die al decennia de polarisatie voedt – overigens ook bij de Democraten, zij het in minder sterke mate. Hier valt actie tegen te ondernemen. Enkele staten experimenteren al met kiesstelsels die het politieke midden een zwaardere stem geven. Ook zou het matigend kunnen werken als niet politici zelf, maar een onafhankelijke partij de grenzen van de kiesdistricten trekt.
Dit soort hervormingen zijn hard nodig om de Amerikaanse democratie gezond te krijgen. Burgers zijn er enthousiast over. Maar in disfunctioneel Washington zijn ze verder weg dan ooit.