De dood van de jonge Duitse toerist Sammy Baker in 2020, gereconstrueerd in NRC, is achteraf behalve een tragedie ook een niet te missen signaal. Vermist uit een Amsterdams hostel tijdens een vriendenuitstapje. Vermoedelijk gedestabiliseerd door spacecake en cannabis, impulsief gevlucht voor een toevallige agent. Dan volgt een worsteling die met een bijtende politiehond en schoten uit dienstpistolen eindigt. Daarna draait alles om het mes en de ‘steekbewegingen’ die hij maakte. Had dit zo moeten aflopen? Waren de agenten voldoende getraind? Was de onoverzichtelijke situatie waarin agenten hem trachtten te overmeesteren vermijdbaar?
Aanleiding voor de reconstructie zijn de lessen die geleerd kunnen worden, de vraag om gerechtigheid van de ouders en de integriteit van het onafhankelijke onderzoek dat het gezag liet doen. Twee jaar later zijn de ouders van Sammy gediagnosticeerd met ptss, net als een van de agenten die schoot. Voor alle agenten was het een diep ingrijpend incident. De politie is door de ouders aansprakelijk gesteld – de rechter moet dus ruimte voor een eindoordeel houden.
Uit het NRC-artikel blijkt dat een van de deskundigen zijn kritiek op de politie matigde. Was dat voortschrijdend inzicht en dus een normale procedure? Of juist een reden voor wantrouwen? Dit dossier is niet makkelijk te sluiten. Maar dat deskundigen hun oordelen in concept mogen aanpassen, ligt voor de hand.
Het incident past in een patroon: de politie moet te vaak onrustbarende psychiatrische patiënten van de straat halen, een gevolg van afgeslankte geestelijke gezondheidszorg. Politiebureaus en -cellen zijn evenmin geschikt voor hallucinerende of psychotische medeburgers. In Amsterdam komen daar drugstoeristen bij die zich in de paddo’s of sterke Nederlandse hasj vergissen, waarvan ze te goeder trouw aannemen dat je dat ‘gewoon’ kunt gebruiken in een stad waar dat kennelijk zomaar te koop is. Met enige regelmaat moeten de hulpdiensten ernstig gewonde toeristen verzorgen die in een delirium uit hun hotelkamerraam springen. Vermoedelijk paste de jonge Baker in deze groep. Nooit iets mee aan de hand, maar de Hollandse THC maakte een gevoeligheid voor psychose zichtbaar.
Of is dit een geval van risico-aanvaarding? Amsterdam is ‘nu eenmaal’ Amsterdam, een plek waar de bezoeker z’n verstand bij de deur van de coffeeshop inlevert, vertrouwend op GGD en AMC? En valt dat nabestaanden uit te leggen? Sammy Baker was niet de eerste drugstoerist die het leven liet in de drugsscene van de hoofdstad. En zal ook niet de laatste zijn. Nog voor de politie het wapen trok was hij al in levensgevaar, door eigen toedoen.
Politieagent in Amsterdam zijn blijkt onwaarschijnlijk moeilijk. De eenvoudige melding ‘vermiste Duitse toerist’ is routine in een baan die voor 70 procent bestaat uit noodhulp, opvang, op straat aanwezig zijn en eenvoudige communicatie en correctie. Om dan een onvoorspelbare, psychotische, masturberende, bewapende, sterke jonge man veilig tot bedaren te moeten brengen kan ook voor agenten traumatisch zijn.
Dat er nu ‘alleen maar verliezers’ zijn klopt. Maar de bladzij omslaan en doorgaan of er niets is gebeurd, daarvoor is geen reden. De aanhouding van Baker is lesmateriaal voor de Politie Academie: wat ging hier fout en hoe vermijden we dat. Vertelt Amsterdam z’n drugstoeristen genoeg over de risico’s van ‘soft’ drugs? Er zijn lessen te leren die verder gaan dan voortaan een stroomstootwapen voor de politie, zodat het dienstpistool in de holster kan blijven.