Een voorhamer in een bloemenzee. Voor de deur van het hoofdkantoor van de Wagner Groep in Sint-Petersburg werd het favoriete executie-instrument voor deserteurs of verraders vorige week pontificaal uitgestald, als eerbetoon aan Jevgeni Prigozjin en de barbaarse erfenis die hij zijn vaderland nalaat.
De Wagner-baas was enkele uren eerder omgekomen, met negen andere inzittenden, toen het bedrijfstoestel van de private militaire organisatie ten noorden van Moskou in een vrije val was geraakt en op de grond was geëxplodeerd.
Dat de levens van Prigozjin en zijn zakenpartners vroegtijdig ten einde kwamen, was geen verrassing. De gewelddadige manier waarop dat gebeurde, was dat ook niet. De vraag was vooral wanneer, en op welke manier, Prigozjin zou boeten voor zijn wilde muiterij tegen Moskou, dan óf dat zou gebeuren. De vliegtuigcrash voltrok zich exact twee maanden nadat Vladimir Poetins voormalige cateraar zijn troepen vanuit Rostov-aan-de-Don had laten optrekken richting Moskou, om zijn ongenoegen te uiten over het ministerie van Defensie en de Russische legertop. Prigozjin lag al maanden met hen overhoop over de in zijn ogen amateuristische uitvoering van de ‘speciale militaire operatie’ in Oekraïne. Na de verovering van het Donbas-stadje Bachmoet, een zeldzaam Russisch succes op het slagveld, meende Prigozjin enig recht van spreken te hebben.
Maar Poetin, de dictator die geen enkele tegenspraak duldt, was voor het oog van de wereld vernederd door ‘verraders’. Eerder had hij andere vooraanstaande critici al van het speelbord gehaald, onder wie luchtmachtgeneraal Sergej Soerovikin en Igor Girkin, de oud-kolonel van de militaire inlichtingendienst GROe die is veroordeeld voor het neerhalen van MH17 in 2014. Dat Poetin een dusdanig ernstige aantasting van zijn gezag, een gewapende optocht richting het machtscentrum waarbij helikopters werden neergehaald en doden vielen, door de vingers zou zien, was ondenkbaar. De spectaculaire tenuitvoerlegging van Poetins doodvonnis, nota bene vanuit verschillende hoeken gefilmd, wordt door veel analisten uitgelegd als expliciete waarschuwing aan andere potentiële verraders, dwarsliggers en critici in Ruslands elitekringen.
Ondertussen doet het Kremlin beschuldigingen over de betrokkenheid bij de dood van Prigozjin en de andere Wagnerleden af als een „absolute leugen”. Poetin betuigde zelfs zijn medeleven aan de nabestaanden van de slachtoffers.
Het lijkt onwaarschijnlijk dat de dood van Prigozjin en Wagner-commandant Dmitri Oetkin directe gevolgen zal hebben voor Poetins oorlog in Oekraïne. Na de verovering van Bachmoet in mei hadden de Wagnertroepen zich al teruggetrokken van het slagveld. De Wagner Groep zelf lijkt na de brute onthoofding op te lossen. De rol van Moskous extra-gouvernementele lange arm die Wagner onder meer in Syrië en delen van Afrika vervulde, zal Poetin op andere wijze gestalte moeten geven wil hij daar geen invloed verliezen.
Het is op zichzelf schokkend opnieuw te moeten constateren dat het bruut opruimen van tegenstanders in Rusland voor weinigen als een verrassing komt. Wat dat betreft past het ‘vliegtuigongeluk’ inmiddels in een traditie van het Poetin-regime dat zich steeds openlijker gedraagt als een nietsontziend misdaadsyndicaat met eigen landsgrenzen en kernwapens. Om de dood van Prigozjin zelf, die op verschillende continenten een lang spoor van criminele activiteiten trok, zullen buiten Rusland weinigen een traan laten.