Die ene grote schaaktitel die ontbrak staat nu ook op de erelijst van Magnus Carlsen

Zo’n beetje alles wat er te winnen valt, had hij al gewonnen, waaronder vijf wereldtitels. Alleen die ene grote prijs ontbrak nog op zijn imposante erelijst: de World Cup, een tweejaarlijks knock-outtoernooi waar veel topschakers aan meedoen. Nu heeft Magnus Carlsen ook dat evenement op zijn naam geschreven. In de finale in Bakoe versloeg de 32-jarige Noor donderdag het Indiase talent Rameshbabu Praggnanandhaa (18). Daarvoor had Carlsen wel een tiebreak nodig, na twee remises in klassieke partijen. Maar ook in het snelschaken heeft hij al meermalen bewezen de sterkste speler ter wereld te zijn.

Zijn eindoverwinning na de uitputtingsslag in Azerbeidzjan – de World Cup duurt bijna een maand – zal des te zoeter smaken aangezien Carlsen, in 2013 voor het eerst wereldkampioen en al sinds 2011 onafgebroken de nummer één van de wereldranglijst, dit jaar weigerde zijn wereldtitel nog langer te verdedigen. De klassieke WK-tweekamp vormde voor hem geen uitdaging meer. Bovendien legde de voorbereiding te veel beslag op zijn tijd, waardoor hij minder toekwam aan wat hij het liefst doet: toernooien spelen (en vaak ook winnen). Carlsen had ook bezwaar tegen het format van de tweekamp: twaalf klassieke partijen, eventueel gevolgd door een tiebreak met rapid- en blitzpartijen. En dus is Carlsen sinds april dit jaar geen wereldkampioen meer.

Lees ook dit uitgebreide portret

Ter vergelijking: een WK voetbal zonder een grootmacht als Brazilië of Frankrijk. Omdat ze aan de wereldvoetbalbond FIFA hebben laten weten dat ze zich niet langer kunnen vinden in de opzet van het belangrijkste sporttoernooi in de wereld. Ondenkbaar in het voetbal, maar niet in het schaken, waar binnen de regels van het spel in principe alles denkbaar is aan het bord.

Gevolg is dat de schaakwereld is opgezadeld met een nieuwe titelhouder, Ding Liren, die dit jaar de eerste Chinese wereldkampioen werd door de Rus Ian Nepomnjasjtsjii te verslaan. Probleem voor Ding Liren, en daarmee voor de schaaksport als geheel, is dat hij als wereldkampioen nooit voor vol zal worden aangezien zolang Carlsen nog actief is en de hoogste rating heeft. Hij heeft nu een live rating van 2.839, terwijl Ding (vierde op de wereldranglijst) met 2.780 op gepaste afstand volgt.

Dominant en eerzuchtig

Voor Carlsen is schaken steeds meer ‘zaken doen’ geworden. Naast toernooien winnen, zoals hij aan zijn status verplicht is, betekent dat bijvoorbeeld allerlei (sponsor)verplichtingen en andere plichtplegingen. Carlsen doet denken aan Garri Kasparov, de Russische wereldkampioen (1985-2000). Net zo dominant, eerzuchtig, gedreven en meedogenloos, beiden genoemd als ‘een van de beste schakers ooit’. Voor beiden geldt ook: de status als ‘s wereld beste steeds willen bevestigen bij toptoernooien. In tegenstelling tot sommige voormalig wereldkampioenen die wel eens een tijdje vrijaf namen, met een goed gevulde portemonnee na een lucratieve WK-tweekamp en misschien ook om concurrenten (en mogelijk gezichtsverlies) te vermijden.

Er kan er maar één de beste van de wereld zijn, en dat is dus sinds ruim tien jaar Carlsen. Carlsen won naast de ‘klassieke’ toernooien ook vier keer het WK rapid en zes keer het WK blitz. Eind vorig jaar won hij beide toernooien en was daarmee voor de derde keer in zijn loopbaan (na 2014 en 2019) tegelijkertijd in het bezit van de wereldtitels in alle disciplines: klassiek, rapid en blitz.

Wat heb je dan nog te winnen? Niets, moet Carlsen hebben gedacht. Toen Carlsen zich in Bakoe had geplaatst voor de halve finale – de topdrie van de World Cup is verzekerd van deelname aan het kandidatentoernooi volgend jaar – gaf hij aan dat de andere drie spelers ongeacht het verdere verloop zeker waren van dat ticket. Carlsen heeft geen zin meer in een WK-tweekamp, en dus ook niet in het kandidatentoernooi waarvan de winnaar Ding Liren mag uitdagen.

Waar Carlsen eventueel nog wel interesse in heeft, zoals hij eerder heeft gezegd, is een sterk bezet knock-outtoernooi om de wereldtitel. De strijd om de World Cup, een van de meest prestigieuze toernooien, is wellicht de perfecte blauwdruk. Het zou wereldschaakbond FIDE te denken kunnen geven.