Blote piemels en huilende moderedacteuren: dit zijn de tien belangrijkste modeshows sinds 1970

Alexandre Samson (33), hoofd collecties bij het Parijse museum voor mode en modegeschiedenis Palais Galliera, draagt sinds zijn tiende jaar alleen zwarte kleding. De enige uitzonderingen in zijn garderobekast zijn twee groene, militaire truien van zijn opa. „Ik ben bang voor kleur. Zwart is elegant. En alleen zwart is ook makkelijk kiezen.”

Samson is bij Palais Galliera verantwoordelijk voor de naoorlogse haute couture en de hedendaagse mode. Door een stage bij het museum, nu dertien jaar geleden, raakte hij in mode geïnteresseerd. Vooral de geplooide jurken van Madame Grès, de legendarisch Franse ontwerpster, prikkelden zijn nieuwsgierigheid en inspireerden hem tot een modestudie aan École du Louvre in Parijs. Als curator maakte hij in 2018 naam met een retrospectief van de Belgische ontwerper Martin Margiela.

Deze maand opent in Palais Galliera de door Samson samengestelde tentoonstelling 1997 Fashion Big Bang. In 1997 gebeurde onnoemlijk veel, zegt hij. Comme des Garçons, Martin Margiela en Raf Simons hielden legendarische shows. Jean Paul Gaultier en Thierry Mugler kwamen met hun eerste haute-couturecollecties. De Britse ontwerpers Alexander McQueen en John Galliano kregen het voor het zeggen bij respectievelijk Givenchy en Dior. En jonge, tot dan weinig bekende artistiek leiders als Hedi Slimane en Stella McCartney begonnen furore te maken. Samson: „1997 is een keerpunt in de geschiedenis van de hedendaagse mode. Allerlei ontwikkelingen van de afgelopen decennia vinden hun oorsprong in dat jaar. De globalisering van de mode kwam bijvoorbeeld in een stroomversnelling. En dan heb ik nog niet genoemd dat Gianni Versace en Lady Diana in 1997 overleden.”

Op verzoek maakte Samson een top tien van de tien belangrijkste modeshows sinds 1970. Uit het knaljaar 1997 koos hij er drie.

10 After Words, Hussein Chalayan

prêt-à-porter, najaar 2000

Alexandre Samson: „Hussein Chalayan is een Brits/Turks-Cypriotische ontwerper die in Londen woont en werkt. Zijn kleren en shows hebben altijd een verhaal; het zijn vaak complexe, conceptuele vertellingen. After Words was een show als een toneelstuk. In een witte huiskamer trokken vier modellen de hoezen van stoelen aan. De stoelen zelf vouwden ze daarna op tot koffers. Aan het eind van de show stapte een ander model in een ronde houten salontafel. Ze trok het meubel omhoog en bevestigde het aan haar middel: voilà, een rok. Een show dus over ballingschap, wat het betekent als je halsoverkop om politieke, sociale of wat voor reden ook je land van herkomst moet ontvluchten. Dan dient je vluchtkoffertje klaar te staan en kun je maar weinig meenemen. After Words was een show die met veel emoties ontvangen werd.”

9 Sphinx, Rick Owens

prêt-à-porter voor mannen, najaar 2015

„Blote borsten en doorschijnende jurken op catwalks zijn niet ongebruikelijk. Dat vrouwelijk naakt in shows shockeert haast niemand. Hoe anders is dat met mannelijk naakt! De Amerikaanse ontwerper Rick Owens toonde in zijn show -Sphinx in 2015 een soort toga’s in aardetinten met gaten op kruishoogte. Als zijn modellen stil stonden zag je niks. Maar zodra ze gingen lopen, konden toeschouwers soms een glimp opvangen van hun geslacht. De penissen zwierden zachtjes over de catwalk, zoals een criticus het omschreef.

„In tijden waarin het vaak gaat over toxische mannelijkheid een statement van jewelste. En ook weer een interessant voorbeeld van deconstructie in de mode. De show zorgde voor veel ophef en leverde Rick Owens de bijnaam Dick Owens op.”

8 12 Black Women, Issey Miyake

prêt-à-porter, voorjaar 1976

„De eerste modeshow met bijna alleen zwarte modellen in een tijd dat één zwart model in een show al uitzonderlijk was. Voor dit keerpunt was een jeugdige Japanse ontwerper verantwoordelijk: Issey Miyake. Deze voorstelling vol wijde, linnen kleding was een statement: haute couture was niet relevant meer, hoog tijd voor een mentaliteitsverandering.

„Bethann Hardison, het activistische Amerikaanse model, hielp Miyake bij de productie. Een van de modellen was Grace Jones, later bekend geworden als zangeres. Miyake hield de show eerst diverse keren in Tokio. Daarna reisde de show ook naar New York en Parijs. In totaal 15.000 mensen zagen hem. Diverse beroemdheden zaten op de eerste rij, onder anderen de acteurs Michael Douglas en Jack Nicholson.”

7 Naamloos, Karl Lagerfeld voor Chanel

eerste haute-couturecollectie, voorjaar 1983

„Begin jaren tachtig, ruim tien jaar na de dood van Cristóbal Balenciaga en Coco Chanel, leek haute couture dood, niet relevant meer. Toen Karl Lagerfeld, een ontwerper die voor Chloé, Fendi en nog een aantal andere huizen werkte, ook bij Chanel aan de slag ging, lag het modehuis op apegapen. Lagerfelds eerste haute-couturecollectie voor Chanel was een mirakel. Hij deed iets wat nog altijd relevant is: hij liet zien hoe je een historisch modehuis succesvol kunt rebranden. Hij putte inspiratie uit de jaren twintig en dertig, mixte dat met een klassieke Chanel-twist – van de grote parels en de mantelpakjes tot het logo met de verbonden CC’s – en vertaalde het naar de moderne tijd. Zijn herinterpretatie maakte van Chanel weer een van de grootste modemerken.”

6 Insects, Thierry Mugler

haute couture, voorjaar 1997

„In de finale liepen de modellen in letterlijk schitterende vlinder-achtige outfits over de catwalk. Eerder maakte Thierry Mugler collecties gebaseerd op voertuigen en robots. Hij maakte van zijn modellen altijd superheldinnen. Met zijn morfologische fantasie-outfits en innovatieve materialen – metaal, imitatiebont, latex – bracht hij een revolutie in de mode teweeg en groeide hij in de jaren tachtig uit tot een van de bepalende ontwerpers. Innovatief was de wijze waarop hij kleren construeerde.

„Dit is zijn belangrijkste show. Bij haute-coutureshows draaide het lange tijd om elegantie, met Yves Saint Laurent-achtige kleding. Mugler doorbrak dat stramien op radicale wijze. Hij zorgde voor onvergetelijke, theatrale spektakelshows. Glamour! Glittergewaden! Powerdresses! En gemaakt met ongekend vakmanschap.”

5 Patchworks and X, Comme des Garçons

prêt-à-porter, voorjaar 1983

„Ik zou elke show van Comme des Garçons van begin jaren tachtig kunnen noemen. Allemaal waren ze bijzonder en revolutionair. De oprichtster van het merk, Rei Kawakubo, introduceerde een nieuwe stijl: wijde, asymmetrische kleren van bleek-zwartige stoffen die de vrouwelijke vormen niet seksualiseerden maar bevrijdden; nergens zaten haar outfits strak. In haar winkel experimenteerde Kawakubo met het weglaten van spiegels. Als klanten afzagen van uiterlijke fixaties konden ze focussen op het gevoel dat kleding kan geven.

„Conservatieve modejournalisten moesten niks hebben van de Japanse ontwerpers die de modewereld veroverden. Ze uitten zich niet alleen negatief, maar soms ook racistisch. Ze waarschuwden voor het ‘gele gevaar’ en hadden het over de ‘Hiroshima-zwerfsterstijl’ van Comme des Garçons. ”

4 Naamloos, Christian Lacroix

eerste haute-couturecollectie, najaar 1987

„Voor het eerst in jaren werd in 1987 een nieuw haute-couturemerk opgericht: Christian Lacroix. Een idee van Bernard Arnault, de baas van luxebedrijf LVMH. Hij veronderstelde dat Lacroix het goed zou doen als ontwerper van een eigen merk.

„Jaren eerder, in 1961, had Saint Laurent verklaard dat haute couture niet meer vernieuwd kon worden. Maar Lacroix, een voormalig theaterkostuumontwerper, liet zien dat niets minder waar was. Met zijn opzichtige, uitbundige, levendig gekleurde en enorm dure creaties zorgde hij voor spektakel. Na de presentatie van zijn eerste haute-couturecollectie, met korsetten, crinolines en enorme decolletés, gingen de aanwezige moderedacteuren op hun stoelen staan. Huilend van geluk wierpen ze bloemen naar de nieuwe modekoning.”

3 The Body is the Dress, Martin Margiela

Prêt-à-porter, voorjaar 1997

„Een buitengewone modeshow daagt uit en stelt vragen – over creativiteit, over lichaamsvormen, over schoonheid, over kleding. Vaak duurt het jaren voordat de betekenis van een show echt duidelijk wordt. The Body is the Dress uit 1997 is de belangrijkste show van Martin Margiela, een Belgische ontwerper die altijd vragen leek te stellen over wat als mode beschouwd kan worden.

„Tot deze show stond hij bekend als een grunge-ontwerper voor een alternatief publiek met shows in wastelands, zoals een verlaten metrostation. Met The Body is the Dress maakte hij indruk. Het was een collectie waarin sporen van het productieproces van kleding opzettelijk zichtbaar waren gemaakt, zoals naden, voeringen, wit overlockgaren en schoudervullingen. Tops waren gebaseerd op de bekende paspoppen van Stockman.”

2 Libération, Yves Saint Laurent

haute couture, voorjaar 1971

„Deze show staat bekend als de ‘schandaal-collectie’. Knielange rokken, armoedig ogende bontjassen, ruim vallende broeken en jasjes met schoudervullingen, en véél make-up. Waarom zoveel ophef? Dit was de eerste niet-elegante haute-couturecollectie. Yves Saint Laurent liet zich inspireren door de jaren veertig, de oorlogsjaren, door de vlooienmarktvondsten van jonge vrouwen als Paloma Picasso.

„De recensenten, veelal dames op leeftijd, hadden de oorlog bewust meegemaakt. Zij verafschuwden deze collectie en bestempelden haar als lomp en een toonbeeld van slechte smaak. Maar de jeugdige cliëntèle van Saint Laurent omarmde haar. Vanaf dat moment werd haute couture veel brutaler. Sommige critici boden Saint Laurent een half jaar na de show excuses aan.”

1 Body Meets Dress, Dress Meets Body, Comme des Garçons

prêt-à-porter, voorjaar 1997

„Beslist een van de belangrijkste modeshows van de twintigste eeuw. Een presentatie die over veel meer dan mode alleen gaat, die het idee van schoonheid bevraagt. Deformatie is altijd onderdeel van mode geweest. Met kussens, korsetten, schoudervullingen en wat niet al zijn schoonheidsidealen versterkt en benadrukt. In deze collectie verplaatste ontwerpster Rei Kawa-kubo de deformaties naar ongebruikelijke posities: de buik, de heupen, de rug en de schouders. Een collectie dus over het vervormen van het natuurlijke silhouet. Daarmee stelde ze de uitgangspunten van de westerse mode ter discussie. Waarom, vroeg Kawakubo zich af, vinden we een gebochelde lelijk en een hoogzwangere vrouw mooi?

„Je moet deze collectie ook in de context zien. Zij kwam op het moment dat plastische chirurgie haar hoogtijdagen beleefde en dat gediscussieerd werd over het klonen van mensen. Herinner je je Dolly nog, het eerste gekloonde schaap? Zij kwam in februari 1997 ter wereld.”

Delen Mail de redactie