Heeft God nog een toekomst in Nederland? De tijd dat Nederland nog een christelijke natie genoemd kon worden is in ieder geval wel voorbij. Het percentage Nederlanders dat zich tot een kerkelijke gezindte of levensbeschouwelijke groep rekent is volgens een recent rapport van het Centraal Bureau van de Statistiek (CBS) in 2021 gedaald naar 42. Met name het aantal katholieken nam af, maar ook het aandeel protestanten is ten opzichte van tien jaar geleden geslonken. Het proces van voortschrijdende secularisering zet zich onverminderd voort.
Het Sociaal en Cultureel Planbureau concludeerde al eerder dat Nederland „geen gelovig land meer” is en religieuze groepen nu „minderheden” zijn geworden. Gelovigen zijn allang niet meer de norm, de inhoud van het christelijke geloof is niet meer vanzelfsprekend en de religieuze taal wordt door steeds minder mensen begrepen. Na de ontzuiling en daarmee gepaarde ontkerkelijking lijkt de Nederlandse samenleving inmiddels in de fase van ontkerstening te zijn gekomen.
Steeds meer Nederlanders zoeken op andere manieren naar zingeving of spiritualiteit. In een individualistische samenleving wordt geloven meer en meer een persoonlijke aangelegenheid, vaak kernachtig maar bot samengevat in de opmerking ‘geloven doe je maar achter de voordeur’. Berichtgeving over misbruikschandalen, onverdraagzaamheid en radicalisering dragen niet geheel onbegrijpelijk bij aan de afkeer van religie.
Voor veel Nederlanders mag godsdienst dan geen grote rol meer spelen, ook in een ontkerstende samenleving blijft religie een factor van betekenis. Denk aan verhitte politieke en maatschappelijke discussies over euthanasie, genderkwesties en het faciliteren van confessioneel onderwijs onder artikel 23.
Religie is soms ook inzet van identiteitsdiscussies, bijvoorbeeld als het gaat om het eventueel schrappen van christelijke feestdagen. Met name rechtse politici hebben dan de neiging om de joods-christelijke wortels van Nederland te benadrukken, meestal als culturele afbakening ten opzichte van de islam. Met het vervagen van de christelijke identiteit worden christelijke symbolen voor sommigen belangrijker.
Hoewel de brede trend is dat (georganiseerde) godsdienst op zijn retour is, laat het CBS ook zien dat een groeiend aantal jongeren tussen de 15 en 18 jaar zich beschouwt als onderdeel van een geloofsgroep, in de meeste gevallen de islam. Deze religie heeft in Nederland minder last van de secularisering dan andere. Dat is vooralsnog een trendbreuk.
De islam blijft met zo’n 5 procent van de bevolking stabiel. Onder jongeren in Nederland is die religie zelfs het grootst. En al is het islamitische volksdeel landelijk genomen relatief klein, in de grote steden vormt het wel een aanzienlijke minderheid. Niet-religieuze landgenoten zullen zich daar hoe dan ook toe moeten verhouden, al is het maar omdat migranten (vaak godsdienstig) naar Nederland zullen blijven komen.
Dat God nog een spectaculaire comeback kan maken is onwaarschijnlijk. Maar helemaal verdwijnen uit Nederland zal Hij niet.