We spiegelen ons graag aan topondernemers. Maar valt er echt iets te leren van leiders als Elon Musk? Vijf redenen waarom je je maar beter niets kunt aantrekken van celebrity-ceo’s.
We doen aan gloryhunting. Volgens de Belgische managementhoogleraar Marc Buelens zijn we geobsedeerd door winnaars. In de sport, maar ook in het bedrijfsleven. Vooral als de beurskoersen van een bedrijf snel stijgen, worden we fan. Alles wat het bedrijf en de ceo doen, vinden we geweldig.
Dat er bij succes ook altijd geluk in het spel is, kunnen we maar moeilijk geloven. Dat het soms om een luchtbel gaat, nog minder. Maar ook Sam Bankman-Fried – de deze week gearresteerde oprichter van het geïmplodeerde cryptoplatform FTX – en Elizabeth Holmes – de vorige maand tot elf jaar cel veroordeelde ceo van het frauduleuze biotechbedrijf Theranos – hadden tot voor kort miljoenen fans.
We creëren mythes. Veel media en mediaconsumenten zijn dol op celebrity-ceo’s. Vooral masculiene, agressieve of zelfverzekerde leiders vinden we opwindend. Die fascinatie zorgt ervoor dat we de chaotische, complexe historie van een bedrijf algauw reduceren tot het begrijpelijke verhaal van één persoon. Met mythische labels als ‘entrepreneur’, ‘uitdager’ en ‘rebel’ bouwen we verhalen – op papier, op internet en in ons hoofd – die meer weg hebben van een sprookje dan van een feitelijke analyse. Een sprookje waar sommige ceo’s vervolgens ook zelf in gaan geloven. Meestal kort voordat het misgaat.
We overschatten wat we weten. Veel ondernemers – ook ik – waren ooit fan van Steve Jobs. Er deden allerlei ideeën de ronde over hoe hij het succes van Apple had afgedwongen. In 2011 overleed hij en verscheen de geautoriseerde biografie van Walter Isaacson. Daaruit bleek dat Jobs achter de schermen een narcistische, kleinzerige machtswellusteling was die het succes van Apple ook regelmatig ondermijnde. Mijn les? Ik dacht Jobs te kennen en het succes van Apple te begrijpen op grond van enkele krantenberichten en tijdschriftartikelen. Maar wat er achter de schermen echt gebeurde, daar wist ik helemaal niets van.
Charisma verblindt ons. Charismatische leiders kunnen effectief zijn. Maar niet zelden nemen ze ook te grote risico’s en blijken ze gevaarlijk narcistisch. Hoe zit dat? Narcistische leiders hebben de neiging om grandioze toekomsten te voorspellen (die vaak in belangrijke mate om hen draaien) en dat zorgt ervoor dat we hen meer uitstraling toedichten. Ook interessant: in periodes van onzekerheid en crisis zijn we extra gevoelig voor charisma en denken we het ook sneller in een leider te zien.
Echt leiderschap is saai. Serieuze managementauteurs en -onderzoekers komen al decennia tot dezelfde conclusie. Leiderschapsgedrag dat werkt, is zelden spannend. Een bescheiden opstelling, nieuwsgierigheid tonen, vragen stellen. Daarna, samen met anderen, doelen stellen en de vooruitgang bijhouden. Dat zijn dingen die werken. En daarnaast helpt het als een leider intelligent is en goede sociale vaardigheden heeft. Tja, daar ga je niet voor je lol over lezen. Dat lijkt te veel op werk.
Mijn conclusie? Informatie over celebrity-ceo’s is een leuke onderbreking van de werkdag. Maar de educatieve waarde is gering. Jammer misschien, maar ook wel fijn dat je niet hoeft te worden als Steve Jobs of Elon Musk. Vooral voor je collega’s en je huisgenoten.
Ben Tiggelaar schrijft wekelijks over persoonlijk leiderschap, werk en management.