Woedende burgers die schreeuwen om het einde van de lockdowns. Demonstranten die roepen om vrijheid, en soms zelfs om het aftreden van president Xi Jinping. Tot voor kort was het volkomen ondenkbaar in het China van Xi. Protesten op zoveel plaatsen tegelijk tegen nationaal beleid zijn sinds het einde van de jaren tachtig, de grote studentendemonstraties, niet meer voorgekomen in het land. Onder Xi accepteert China geen enkele vorm van kritiek of uiting van onvrede meer. Kritiek wordt tot in de verste uithoeken in de kiem gesmoord.
De protesten in steden als Wuhan, Shanghai, Guangzhou en Beijing komen uitgerekend op het moment dat president Xi Jinping een sterkere positie heeft dan al zijn voorgangers, sinds de jaren van Mao. Geen Chinese leider zette de nationale veiligheid zo hoog op de agenda als Xi in zijn tien jaar als sterke man. En toch slaagden tienduizenden burgers er de afgelopen weken in hun onvrede te uiten. Het moet tot grote verlegenheid hebben geleid, niet alleen onder verantwoordelijke lokale bestuurders – maar tot in de hoogste echelons van de Communistische Partij.
Toch lijken de demonstranten met hun protesten vooral hun onvrede en frustratie te uiten over de strenge coronamaatregelen. Vergelijkingen met 1989, de massale protesten op het Plein van de Hemelse Vrede, gaan niet op. Chinese burgers zijn vooral de knellende restricties die vanuit Beijing worden opgelegd spuugzat. Het wordt te moeilijk om brood te verdienen, de economie holt achteruit, inkomens worden onzeker.
Het contrast met het uitbreken van de pandemie, drie jaar geleden in China zelf, is enorm. Toen leken de strenge lockdowns, met hele steden tegelijk, het land een uitweg te bieden. Terwijl grote delen van de wereld worstelden met de ene golf na de andere, met miljoenen coronagevallen tot gevolg, wist China grootschalige besmettingen lange tijd te voorkomen. De lage corona-aantallen waren voor Beijing zelfs bewijs voor de superioriteit van het communistische systeem.
Drie jaar later is ‘corona’ in veel landen naar de achtergrond gedrukt; goede vaccins en miljoenen besmettingen met minder gevaarlijke varianten bleken buiten China de weg naar de uitgang. In elk geval voor nu.
China heeft, cru gezegd, nog talloze besmettingen te gaan. Met de toegenomen besmettelijkheid van de huidige varianten lukt het niet meer het virus buiten te houden. Maar het beleid terugdraaien, of zelfs toegeven dat het herziening behoeft, brengt de Chinese leiders in een enorme spagaat. Voor de economie zou het land weer moeten openen, maar de fase waarin de pandemie verkeert laat dat niet toe.
Toch lijkt het erop dat de autoriteiten in zekere mate gehoor geven aan de roep van het volk, met de aankondiging van voorzichtige versoepelingen. Het zal stapje voor stapje gaan, want China heeft veel te verliezen. Het volledig loslaten van de coronaregels kan leiden tot grote uitbraken en mogelijk veel doden, en ook dat zullen de Chinezen hun leiders niet in dank afnemen. Chinese vaccins zijn minder effectief dan de westerse mrna-vaccins, de Chinese gezondheidszorg is zwak, met name buiten de grote steden, en veel ouderen zijn niet of onvoldoende gevaccineerd.
Maar Xi’s harde lijn van repressie bleek niet meer te handhaven. Het is te hopen dat het aangepaste coronabeleid leidt naar een exit uit de crisis, maar zonder risico’s is het allerminst. Niet alleen voor de volksgezondheid, maar ook voor de stabiliteit in het land.