Een egel met sarcastische stekels en hoe wolven de natuur kunnen redden

1. Mauro Corona: Als een steen in de stroom

Alpinist, kunstenaar én media-personality Mauro Corona (1950) zou je een voorganger van Paolo Cognetti (De acht bergen) kunnen noemen, maar Corona’s werk werd niet eerder in het Nederlandse vertaald. Als een steen in de stroom is meteen een goede roman om zo kennis met de schrijver te maken. Het is voor een deel autobiografisch, vertelde Corona bij verschijning. Hij schrijft dan ook over zijn ongelukkige jeugd zonder moeder en hoe hij is getekend door de ramp die zich in 1963 voltrok met de Vajontdam in de Dolomieten – Corona was 12 – waarbij de stad Longarone door een vloedgolf van de kaart werd geveegd: 1.917 mensen verdwenen onder de modder. In het tweede deel passeren twee levens elkaar in de tijd. Dat van een kluizenaar in zijn berghut die voornamelijk ‘praat’ met een hinde en zich door mummies verhalen laat dicteren. Tegelijkertijd volgen we zijn vrouw die honderden kilometers verderop in haar huis zit opgesloten tussen ‘zijn’ houten sculpturen. Corona schreef een allegorisch verhaal over een man die het leven in de bergen verkiest boven zijn habitat in een dorp in de Dolomieten. Hij baseert zich daarbij op de gedachte dat er in ieders leven een dier is dat met hem (of haar) overeenstemt. Waar de man zijn vrouw in de hinde hoort en ziet, heeft de vrouw een egel in de tuin: een eenling, stug, een nachtdier, onvoorspelbaar en ‘altijd bereid om met stekels van sarcasme te verwonden’.

Mauro Corona: Als een steen in de stroom. (Come sasso nella corrente) Vertaling Marieke van Laake. Wereldbibliotheek, 224 blz. € 22,99

2. Charlotte McConaghy: Ooit waren er wolven

Ook de Canadese romanfiguur Inti Flynn verkiest de natuur maar om een andere reden; de biologe is naar Schotland gekomen om er in de Hooglanden de wolf te herintroduceren. De verrassende roman Ooit waren er wolven van de Australische schrijver Charlotte McConaghy komt als geroepen in het stikstofdebat want de wolf is volgens Flynn de redding van de natuur. Alleen de buurtbewoners moeten wel overtuigd worden voordat er veertien wolven in een gebied los worden gelaten. Door hun terugkeer, zo krijgen ze te horen op een introductieavond, zal het landschap ten goede veranderen, de bodem zal gezonder worden, er zal minder overstromingswater zijn en koolstofemissies zullen worden beperkt. Ook worden de wolven ingezet om populaties herten ‘uit de weg te ruimen’, roofdieren terug te laten keren en de vossenstand in toom te houden waardoor dassen en bevers weer kunnen gedijen. Opmerkelijk is verder dat Flynn lijdt aan zogenaamde ‘spiegel-aanraking-synesthesie’ waardoor ze de pijn van een dier in nood of van een gewond mens kan voelen. Ze moet dan hard tegen zichzelf zeggen: ‘Niet jouw pijn. Niet jouw lichaam.’ Ooit waren er wolven is een goed geschreven ecologische roman als het gaat om de terugkeer van de wolf om de natuur te redden, een detective als het gaat over de dood van een boer (de bevolking staat al klaar om de hele roedel af te schieten) en een psychologische roman over opvoeding en (zuster-)liefde. Een beetje veel misschien – als McConaghy het bij de wolf had gelaten, dan was het al een ijzersterk verhaal geweest.

Charlotte McConaghy: Ooit waren er wolven. (Once There Were Wolves) Vertaling Dennis Keesmaat. Prometheus, 334 blz. € 22,50

3. Lidewey van Noord: De Spaanse renner

De met wielerkennis geschreven novelle De Spaanse renner van Lidewey van Noord verbeeldt een Vuelta die, net zoals deze zomer, begint in Nederland. De hoop van Spanje, Miguel Correal, wordt, terwijl hij op kop rijdt in de slotfase van de openingsrit, op de hielen gezeten door de Nederlandse kampioen Nils Vendelaar. Zou die er nu nog langsgaan? En dan in een paar seconden is het gebeurd. Correal stuurt enkele centimeters naar rechts, corrigeert meteen maar zijn grote concurrent is gevallen en de chaos is compleet. We zien natuurlijk meteen de beelden van wielrenner Dylan Groenewegen voor ons die in 2020 in de openingsrit van de Ronde van Polen in de massasprint van zijn baan afweek waardoor zijn landgenoot Fabio Jakobsen in de dranghekken werd gekatapulteerd. Jakobsen werd afgevoerd naar het ziekenhuis. Groenewegen werd schuldig bevonden aan het veroorzaken van het ongeval. Zo ziet ook de Spaanse renner de krantenkoppen al voor zich. Want ook Nils Vendelaar wordt naar het ziekenhuis gebracht. Correal ontsnapt ongezien en wordt later bewusteloos ergens in de berm teruggevonden. Dan volgen dagen van verstoppen voor de ploegleiders die hem manen terug te komen en het ontlopen van de media. Van Noord heeft de tweestrijd van professionele druk en humane incassering in de sport goed in kaart gebracht.

Lidewey van Noord: De Spaanse renner. Volt, 140 blz. € 10,-

4. Elly Campioni-Soeters: Kamphoofd tegen wil en dank

Hoeveel mensen uit de ‘Jappenkampen’ zullen na de oorlog niet het advies hebben gekregen, de nachtmerries en dromen van zich af te schrijven? Een van die mensen was Elly Campioni-Soeters (1907-1985) die, inderdaad op doktersadvies, besloot de oorlogstijd van zich af te schrijven maar niet met de intentie haar aantekeningen uit te geven. Wel schreef ze: ‘Laat iedereen die dit leest goed voor ogen houden dat het noodlot voor mij uiterst gunstig is geweest. Dat ik altijd van alle kanten hulp heb ondervonden en dat vele honderden minstens evenveel meemaakten; en dan onder veel moeilijker omstandigheden’. Elly Campioni werd in juli 1943 kamphoofd van Jappenkamp Grogol bij Batavia (Jakarta), waar ze de leiding had over ruim achthonderd vrouwen en kinderen. Die memoires zijn zorgvuldig bewerkt door Toine de Graaf en Elsedien de Groot in overleg met Els Algie-Campioni, de dochter van Campioni-Soeters, die samen met haar moeder vier kampen overleefde voordat ze in mei 1946 met een ‘troepentranssportschip’ naar Nederland terugkeerden. Kamphoofd tegen wil en dank is een indrukwekkend ooggetuigenverslag van wat zich in Indië afspeelde ten tijde van de Japanse bezetting.

Elly Campioni-Soeters: Kamphoofd tegen wil en dank. Indische oorlogsherinneringen. Flamingo Management, 224 blz. € 22,25

5. Ton Damen: Verstoten

Journalist en schrijver Ton Damen (1958) werd geadopteerd en had nooit de behoefte op zoek te gaan naar zijn biologische moeder. Totdat zijn zoon wel een DNA-test deed en er een match bleek te zijn met een halfzus van Damen. Er werd contact gelegd met deze halfzus om samen de gangen van de biologische moeder na te gaan en zo kwam hij tot de ontdekking dat zijn moeder, Anna Zandvliet, de adoptie had proberen te voorkomen maar onder druk van zowel haar moeder, als haar echtgenoot en de Kinderbescherming, uiteindelijk instemde met de adoptie. Het actuele Verstoten beschrijft overtuigend hoe het is om een ‘afstandskind’ te zijn en hoe pijnlijk het is om erachter te komen dat de biologische moeder geen afstand van hem wilde doen. Dat zijn moeder als jong meisje zelfs wereldnieuws is geweest omdat ze als verstekeling met haar broertjes van Australië naar Nederland was gekomen, maakt het verhaal nog indrukwekkender. Damen wisselt de zoektocht af met een verslag van een reis die hij maakte met zijn Armeense vrouw naar Georgië; zij vluchtte tijdens de Armeense genocide met haar familie naar Nederland maar heeft nog veel familie wonen in Georgië. Dat familiebanden zo hecht kunnen zijn, ondervond hij ook bij de vele familiebijeenkomsten van de familie van zijn adoptiemoeder – alle reden om ook over zijn biologische familie meer te weten te komen. Goed journalistiek verhaal, al komen er herhalingen in voor die door een strakkere eindredactie voorkomen hadden kunnen worden.

Ton Damen: Verstoten. Op zoek naar mijn biologische moeder. De Kring, 256 blz. € 19,99

6. Daniel Smith: Een kleine wereldgeschiedenis in 50 boeken

‘Ik heb me het Paradijs altijd voorgesteld als een soort bibliotheek’ schreef Jorge Luis Borges (1899-1986). De Amerikaanse schrijver en journalist Daniel Smith citeert de Argentijnse dichter in Een kleine wereldgeschiedenis in 50 boeken waarmee hij een voorproef neemt op wat er allemaal in die bibliotheek zou moeten staan. Elk door hem gekozen werk wordt in een historische context geplaatst. Van oude werken als Het Epos van Gilgamesj en de Ilias van Homerus, via heilige en filosofische werken (Confucius en Plato) naar wetenschappelijke werken om uit te komen bij de complete werken van Shakespeare, Goethe’s Faust en Oorlog en vrede van Tolstoj. Ook is er een respectvolle bespreking van Het dagboek van een jong meisje van Anne Frank die Smith het ‘symbool van hoop’ noemt. Dat de keuze bij voorbaat selectief is, beaamt Smith en hij stelt voor er een literair spel van te maken welke boeken er wel of niet in passen. In ieder geval is dit al een mooi overzicht van wat zich kan bevinden in Borges’ Paradijs.

Daniel Smith: Een kleine wereldgeschiedenis in 50 boeken. (A Short History of the World in 50 Books). Vertaling Eric Strijbos Spectrum, 332 blz. € 18,99