Ik geniet de laatste tijd erg van hypocrisievermaak. Dat is het lekkere gevoel dat je krijgt van het blootleggen van ongerijmdheden in de politieke denkbeelden van mensen met wie je het toch al niet eens was. Door de oneindige hoeveelheid screenshots en filmpjes van wat iedereen ooit heeft gezegd, wordt het steeds makkelijker mensen te betrappen op contradicties. Antivaxxers die lichamelijke integriteit als het hoogste goed zien, tot het gaat om abortus. Mensen die schreeuwen dat het totalitarisme heeft gewonnen bij het zien van een mondkapje in de trein, maar klimaatzorgen afdoen als hysterisch. Ik krijg er geen genoeg van.
En ik lijk niet de enige. De voxpopvideo’s van Roel Maalderink, waarin voorbijgangers tijdens straatinterviewtjes eerst uitleggen dat de boerenprotesten geen strobreed in de weg moet worden gelegd, en in één adem door verklaren dat klimaatdemonstranten vooral de orde niet mogen verstoren, zijn hypocrisievermaak in pure vorm en onverminderd populair. Maar hoe meer ik er van kijk, hoe meer ik vrees: de ontmaskering van andermans dubbele standaarden voelt iets te fijn.
Als je een heel goed gevoel dreigt te krijgen over jezelf, is het meestal tijd voor argwaan. Ik voel me als kijker mega-intelligent, alsof ik heel knap een zoek-de-verschillenplaatje heb opgelost. En ik voel me een morele topper.
Het valt in dezelfde categorie als het zorgwekkend fijne gevoel van leedvermaak dat me bekruipt als ik de zaak-Sywert volg. Blijkbaar zit er een diep verlangen in mij, een licht wrede impuls, om een ander van wie ik toch al een lage pet ophad, ontmaskerd te zien worden.
Maar er schuilt een praktisch gevaar in dat triomfantelijke glimlachje na een succesvolle hypocrisievondst. Wat levert al dat ontmaskeren in feite op? Het lijkt alsof we na een shot hypocrisievermaak allemaal stoppen met denken. Het ultieme bewijs van het eigen gelijk is geleverd. Terwijl de echte vraag is: waaróm roepen klimaatactivisten dan zoveel weerstand op? Wat moeten we met de dubbele standaard van de politie? De kous is nog lang niet af, maar het voelt alsof het debat al is gewonnen.
Ander voorbeeld. Een populair argument in het abortusdebat in de VS gaat ongeveer als volgt: de mensen tegen abortus zeggen dat ze zo pro life zijn, maar zijn wél voor de doodstraf. Aha! Schaakmat? Nee. Zo’n constatering moet het beginpunt van het denken zijn. Want terwijl je tevreden achteroverleunt, in je sas met je scherpe oog, gaan de Republikeinen er doodleuk met het Hooggerechtshof vandoor.
Het was ook de tragiek van het satirische programma The Daily Show onder Jon Stewart, dat een dagtaak had aan het belichten van de dubbele standaard van Fox News, maar de facto nooit iets bereikte.
De zelfgenoegzame fixatie op andermans hypocrisie maakt ons luie denkers. Onze obsessie met ontmaskering staat überhaupt een heldere blik op de wereld in de weg. Het voelt zó fijn om mensen te betrappen op huichelarij, te ontdekken wat ze stiekem vinden, dat we steeds op zoek gaan naar slechtheid die wordt verbloemd. Terwijl openbare misstanden en slechte plannen voor het oprapen liggen.
Stel je voor dat Poetin in de jaren voor de oorlog zijn koloniale haatobsessie met Oekraïne niet uitgebreid openbaar had verkondigd, maar stiekem onder de pet had willen houden. En dat die via geheime opnamen tóch naar buiten was gekomen. Hadden we er dan meer interesse voor gehad? Of wat als het tekortschietende klimaatbeleid van Rutte alleen zou worden gelekt in geheime geluidsopnames, in plaats van netjes aangekondigd in elk nieuw regeerakkoord. Dat er een groezelige video online zou verschijnen, onhandig gefilmd, waarin Rutte aan een select groepje toegeeft dat we wéér niet genoeg gaan doen. Zouden we dan bozer zijn? Of misschien zelfs, in actie komen?