Dit zijn de mooiste zwembaden van de wereld

Om zijn zinnen te verzetten deed architect Branimir Medic tien jaar geleden iets wat hij nog nooit eerder had gedaan: een zwembad ontwerpen. Dat resulteerde in het in 2015 geopende Noorderparkbad in Amsterdam-Noord, een meermaals bekroond ontwerp. Op de zwembadbeurs Piscine Global in Lyon werd het een jaar na de opening zelfs uitgeroepen tot ‘het mooiste publieke zwembad ter wereld’.

De sinds 1990 in Nederland wonende Medic (61) is een van de partners van de Architekten Cie, een groot bureau in Amsterdam met honderd medewerkers en een portefeuille met internationale bouwprojecten. De Kroaat specialiseerde zich in het ontwerpen voor gebieden met een hoge dichtheid. Woonflats, kantoren, masterplans voor stedelijke gebieden, van die dingen. Maar af en toe, zegt Medic, gunt hij zichzelf een „snoepje”, een klein project om een tijdje bezig te zijn met een ander onderwerp of een andere cultuur. Dan doet hij mee aan een prijsvraag voor een museum in Zuid-Korea, een park in Praag, een cultureel centrum in Taiwan, of een zwembad in zijn eigen stad. Soms iets afwijkends doen voorkomt dat je een robot wordt, zegt hij.

Als je nooit eerder een zwembad hebt ontworpen, hoe begin je dan? Zoals bij elke opdracht, legt Medic uit: met uitgebreid onderzoek. Een fundamenteel begrip van de plek waar zijn ontwerpen zullen ontstaan, inclusief de geschiedenis van de locatie en de betekenis ervan voor het publiek en de culturele omgeving, daar draait het om. Zijn credo: locatie-specifieke architectuur.

Het Noorderparkbad sluit wat betreft bouwstijl aan bij de sociale woningbouw in de tuinsteden van Amsterdam-Noord. Een uitnodigend paviljoen in het park, met een groot bad maar ook met intiemere badruimtes, waar de islamitische vrouwen uit de buurt zich bijvoorbeeld thuis voelen. Op verzoek van Medic voorzag kunstenaar Hugo Kaagman de wanden van Amsterdamse volkskunst: tattoo-achtige schilderingen.

Als kind zwom Medic dagelijks in de Adriatische Zee. Op vele plekken in de wereld heeft hij zwembaden bezocht. Op verzoek wijst hij zijn tien favorieten aan.

10Warmwaterbronnen Pamukkale

(Turkije)

Branimir Medic: „De natuur is echt een van de beste architecten. Neem de warmwaterbronnen van Pamukkale, in het westen van Turkije. Warm water uit zeventien bronnen loopt daar via een groot aantal terrassen van een helling. Het calciumcarbonaat in het water slaat neer en heeft in de loop der tijden kalkterrassen gevormd, met een waanzinnig mooi resultaat: felblauw water tussen de witte terrassen, echt een cadeau van de natuur. Nog zo’n natuurfenomeen? De Modra spilja, de door de zee gemaakte Blauwe Grot aan de westkust van het Kroatische eiland Bisevo. Een prachtige lichtkathedraal.

„Het toerisme in Pamukkale heeft het proces van kalkvorming aangetast. Dat is een probleem van veel attracties: toeristen maken alles kapot.”

9Oceaanzwembad Piscina das marés

Leca da Palmeira (Portugal)

„Twee zoutwaterzwembaden tussen de kliffen van een kuststrook vlak bij Porto. Het is een ontwerp uit de jaren zestig van de bekende Portugese architect Alvaro Siza. Al zou ik dit zwembad 80 procent natuur en 20 procent architectuur willen noemen. Wel een kleine ingreep met grote impact. Het is ook echt een wisselwerking met de natuur: in 2004 had het water het zwembad verruïneerd en moest het gerestaureerd worden.

„In mijn jeugd woonde ik aan de Kroatische kust – ik ben geboren in zout water. Zwemmen in zeewater is zoveel mooier dan in zoet water. De smaak van zout water is lekkerder, in zee zwemmen ook vissen en dolfijnen, en zelfs het kleine beetje risico van open water is wat mij betreft een deel van de charme.”

8Oceaanzwembad Bondi Icebergs

Sydney (Australië)

„De lichaamscultuur in Sydney is een beetje overdreven. Het lijkt wel of iedereen daar zwemt en surft. De stadsbewoners hebben enorm veel contact met de zee, heel bijzonder. Van de vele oceaanzwembaden is die van de Bondi Icebergs Club de bekendste. Dit bad bestaat al meer dan honderd jaar en is publiek toegankelijk. Het grote bad is niet voor kinderen met opblaasbeesten, maar echt om baantjes te trekken. Er is een kleiner bad voor kinderen en er lopen altijd badmeesters rond.

„Toen ik in Sydney was ben ik direct naar Bondi Beach gegaan om te zwemmen. Je wordt in dit zwembad letterlijk aangeraakt door de zee; hoge golven slaan regelmatig over de rand en zorgen voor deining in het bad.”

7Kuuroord Therme Vals

Vals (Zwitserland)

„Een geweldig interessant kuuroord in Vals, ontworpen door Peter Zumthor, de Zwitserse architect die bekendstaat om zijn strenge sereniteit. Deze thermen bestaan uit een labyrint van zalen, gevuld met water uit onzichtbare bronnen en veel indirect zonlicht. Zumthor heeft de betonnen constructie bekleed met Valser gneis, een gesteente dat lokaal gewonnen wordt. Op die manier heeft hij het dna van die plek vertaald in zijn ontwerp. Dichter bij man-made natuur kun je niet komen.

„Ik heb de thermen bezocht. Het gewicht van de natuursteen zorgt ervoor dat je de kracht van de bergen ervaart. Nee, dit is geen zwembad om baantjes te trekken. Het is meer een watertempel. Zoals alle gebouwen van Zumthor iets van een tempel hebben.”

6Rivierzwembad Flussbad Oberer Letten

Zürich (Zwitserland)

„Lang geleden werkte ik bij architectenbureau KCAP. Dat heeft een vestiging in Zürich, hooggelegen in het stadscentrum. Vanuit het kantoor kijk je uit op het vierhonderd meter lange rivierzwembad. In de zomer zijn we daar in lunchtijd gaan zwemmen. Lekker schoon water, en een flinke stroming. Dit gratis toegankelijke zwembad is een echte ontmoetingsplek: jong, oud, studenten, kantoorwerkers, iedereen komt daar. Voor de sociale cohesie in de stad is zo’n bad heel goed. Dat geldt bijvoorbeeld ook voor het pierenbad in het Beatrixpark in Amsterdam, in 1959 ontworpen door architect Aldo van Eyck. Bij mooi weer wordt dat zomers dagelijks gevuld met schoon water. De zon warmt het water snel op en het is daar altijd druk.”

5Werksschwimmbad Zollverein

Essen (Duitsland)

„In het Ruhrgebied is bij een oude cokesfabriek in Essen in 2001 een gratis toegankelijk zwembad gebouwd door twee zeecontainers aan elkaar te lassen. Waar vroeger van steenkool cokes werd gemaakt, kun je nu dus zwemmen in een post-industrieel landschap.

„Het is belangrijk om iets van de trots van het industrieel tijdperk overeind te houden. Op veel plekken zie je te veel historie verdwijnen. Het mooiste van een stad zijn juist de historische lagen. Als je alle wortels weghaalt, verlies je je eigen geschiedenis en word je een tabula rasa, een onbeschreven blad. Ons architectenkantoor zit in Amsterdam-Noord, vlak bij de oude NDSM-werf. Dat voormalige industriecomplex functioneert nu heel goed als culturele ontmoetingsplek.”

4Openluchtzwembad Centre Nautique Tony Bertrand

Lyon (Frankrijk)

„Een klassiek openluchtzwembad naast de Rhône dat goed past bij het centrum van Lyon. Groot ook: het is een bad van olympische afmetingen, 50 bij 21 meter. De toenmalige burgemeester liet het begin jaren zestig bouwen om de olympische kandidatuur van Lyon voor de Spelen van 1968 kracht bij te zetten.

„Mooi is dat het zwembad het hele jaar door is geopend. In de winter wordt het water tot 27 graden opgewarmd. Ik heb er gezwommen. Het zwembad is niet mooi in de klassieke zin; wat architectuur betreft is het heel functionalistisch. Wat het zo bijzonder maakt is dat je al baantjes trekkend deel uitmaakt van de stad.”

3Dakzwembad Marina Bay Sands hotel

Singapore

„In Singapore is in 2010 boven op drie tweehonderd meter hoge torens van een immens hotel een park gebouwd met bomen en een honderdvijftig meter lang zwembad – ja echt: honderdvijftig meter lang.

„Het is een ontwerp van de Israëlisch-Canadese architect Moshe Safdie dat ruim vijf miljard euro heeft gekost. Enorm innovatief en ook gedurfd, zo’n zeppelin met een laag natuur, zwevend in de lucht boven wolkenkrabbers. Zo’n hoog stadsbalkon verandert de perceptie van de stad volkomen.”

2Overdekt zwembad Zuiderbad

Amsterdam

„Met dit bad heb ik een persoonlijke band. Ik kom er regelmatig en hier heeft mijn zoon zijn zwemdiploma’s gehaald. Het gebouw heeft iets romantisch, met zijn fraaie constructie en galerij. Het is eind negentiende eeuw gebouwd als een rijwielschool. In 1912 is het verbouwd tot een zwembad. Dat is met minimale ingrepen gebeurd; het waterbassin is óp de vloer van de begane grond gezet, vandaar dat je een trap op moet om in het zwembad te komen. Als renovatiearchitect moet je soms je eigen ego verdringen en niet proberen het dna van een gebouw aan te raken. Dat is de grote verdienste van de architect die van dit pand een zwembad maakte.”

1Costa Brava Clube

Rio de Janeiro (Brazilië)

„Het spectaculairste zwembad waar ik ooit ben geweest. Om te beginnen is de locatie indrukwekkend: een hoge, in de zee stekende rotspunt met uitzicht op de Atlantische Oceaan. Het is alsof je op een hoog schip staat, omringd door water. Het zwembad ligt boven op de rots en is gevuld met opgepompt zeewater. Ik was daar 25 jaar geleden; nooit eerder had ik zo’n geslaagde combinatie van natuur en architectuur gezien. Het is vergelijkbaar met de in bergen uitgehouwen Griekse kloosters: een gebouw ingebouwd in natuur, en de natuur ingebouwd in de architectuur. Het zwembad van de Costa Brava Clube geeft je het gevoel in harmonie met de natuur te zijn.”