Pinot grigio, schaamdruif extraordinaire

Toen de Engelse wijnschrijver en master of wine Tim Atkin in 2016 op een seminar aankondigde een speciaal wijnglas voor pinot grigio te hebben ontwikkeld, krabden de wijnprofessionals in de zaal zich even achter de oren. Atkin zei de ideale vorm van de kelk te hebben gevonden om de aroma’s van pinot grigio tot hun recht te laten komen. „Er zit een groot gat in de bodem, zodat de wijn direct richting afvalputje kan!” Opgelucht gegniffel in de zaal. Een kenner als Atkin zou zich uiteraard nóóit met een dergelijke ‘ordinaire’ druif associëren!

Wie in de kroeg een witte huiswijn bestelt, maakt goede kans een pinot grigio te krijgen. De sympathieke druif met milde aroma’s van bloesems en peertjes is al een jaar of tien publieksfavoriet. Rond 2010 versloeg hij chardonnay als witte bestseller op de wereldwijde consumentenmarkt. In Nederland staat hij in de supermarktverkoop van witte wijnen op de derde plaats, na chardonnay en sauvignon blanc.

Lees ook

Hoe natuurwijn een statussymbool werd onder jonge stedelingen

Pinot grigio biedt met zijn subtiele karakter op zich weinig om je aan te ergeren, maar veel sommeliers en wijncritici halen er hun neus voor op. „Vies”, „saai” en „voor beginners” leverde een kleine steekproef onder wijncollega’s via Instagram op.

‘Grape shaming’, het ridiculiseren van druifsoorten, zien we vaker bij populaire wijnen. Zo wordt chardonnay al jaren weggehoond met het ABC-antwoord als gevraagd wordt wat iemand wil drinken: Anything But Chardonnay. En het imago van merlot is nog steeds niet volledig hersteld sinds hij in 2004 belachelijk gemaakt werd in de succesvolle wijncomedySideways.

Het overkomt de beste druiven, en het lag in de lijn der verwachting dat ook verkoopkanon pinot grigio de toorn der snobs over zich uitgegoten zou krijgen. Grote vraag leidt tot massaproductie, wat de gemiddelde kwaliteit doorgaans niet ten goede komt, waardoor de wijn-elite zich ervan distantieert.

Toch is het opmerkelijk dat kenners alle wijnen van een druifsoort over één kam scheren. Juist zij zouden beter moeten weten; van elke druifsoort worden betere en mindere wijnen gemaakt. Bovendien, over pinot gris of grauburgunder hoor je nooit iemand zeuren, en dat is dezelfde druif.

Pinot grigio is de Italiaanse benaming van de uit Frankrijk afkomstige pinot gris. Ook deze telg van de beroemde druivenfamilie pinot is vernoemd naar de kleur van zijn velletje. Met een grijs-roze-oranje tint zit-ie precies tussen noir en blanc in. Wijnmakers kunnen er daarom witte wijn mee maken, maar ook roze en gelige varianten door het sap voor het persen een periode op de schillen te laten weken.

Weeïg plofdruivensap

Hoewel het technisch gesproken een rode druif is, zijn de meeste pinot grigio’s wit, met verschillende stijlen per regio. Fransen staan bekend om de kruidige, rokerige pinot gris uit de Elzas (zowel droog als zoet), Duitsers maken volle, spicy grauburgunder en uit Italië kennen we de verleidelijke zachtfruitige pinot grigio. De Italiaanse stijl is zó populair, dat hij wereldwijd door wijnmakers gekopieerd wordt en als pinot grigio (en niet pinot gris) gelabeld wordt.

Meer dan de helft van de grijze pinot wereldwijd staat in Noord-Italië aangeplant. Tot de jaren zestig maakten de Italianen er een traditionele koperkleurige wijn van, ramato, die niet altijd even zuiver was. Toen het Venetiaanse wijnhuis Santa Margherita in 1961 als experiment een cleane, lichtgele pinot grigio introduceerde met fruitige, bloemige aroma’s, was een hit geboren. Eerst alleen binnen Italië, vanaf de jaren tachtig ook ver buiten de grens. Vooral in Amerika was deze easy grigio niet aan te slepen. Het is er tot de dag van vandaag de meest geïmporteerde wijn.

De VS zijn zelf de bakermat van een andere, bijna waterkleurige grijs-roze stijl pinot, die bekendstaat als ‘Blush’. Die is inmiddels met een marketingbries ook overgewaaid naar het Nederlandse schap. Ze vertegenwoordigen alles wat wijnsnobs verafschuwen aan middelmatige pinot grigio van drie euro: weeïg plofdruivensap met een zoetje, en met een plakkerige bek toe. (Precies wat veel mensen heerlijk vinden, blijkbaar.)

Lees ook

Topsommelier Mees List: ‘Natuurwijn heeft veel meer lengte en diepte. Dat is eindeloos veel interessanter’

Je moet inderdaad een beetje zoeken, maar van pinot grigio worden zeer elegante wijnen gemaakt. Op zijn best blinkt hij uit in een subtiele combinatie van fris en romig, met appel en perenbloesems en een bijzonder vriendelijke mineraliteit en sappigheid.

De spannendste komen uit wat hoger gelegen regio’s, zoals de bergachtige gebieden van Friuli en Trentino-Alto Adige in Noord-Italië. Uit het dichtbij gelegen Veneto vloeit dan weer een onophoudelijke stroom witte bulk-pinot grigio, die de sceptici voedt.

Om bulkproductie te beperken en de gemiddelde kwaliteit te verbeteren hebben de Italianen in 2017 een DOC Pinot Grigio delle Venezie opgericht, een poging de eer van de druif te redden. Maar het is afwachten wat de rest van de wereld met de druif van plan is. Niet alle wijnprofessionals hebben overigens iets tegen conventionele gorgelgrigio’s. Sommelier Bram Faber van restaurant/wijnshop Oonivoo laat me via Instagram weten: „Ze missen dan misschien diepgang en typiciteit, commercieel zijn ze des te interessanter. De gemiddelde consument is er wild van.”