Het front in de Donbas staat op instorten

Het front in de Donbas staat op instorten. Wekenlang heeft het Oekraïense leger de industriestad Sjevjerodonetsk hardnekkig verdedigd. Maar nu zijn Russische eenheden doorgebroken naar de andere kant van de rivier Siversky Donets en rukken ze vanuit het zuidoosten op richting zusterstad Lysytsjansk. Daarmee dreigen de twee steden in een volledige omsingeling te raken. Iets zuidelijker zijn andere Oekraïense eenheden bij Zolote al bijna geheel ingesloten, zo blijkt uit berichten van de Oekraïense generale staf.

In de slag om de Donbas, die in april begon, was de Siversky Donets een belangrijke natuurlijke verdedigingslinie. Nu de Russen vaste voet hebben op de westelijke oever lijkt het logisch om terug te vallen en nieuwe stellingen te betrekken langs het riviertje de Bachmoetovka. Maar voorlopig lijkt Kiev niet te willen opgeven. Een verslaggever van de New York Times zag deze week dat de Oekraïners gepantserd materieel aanvoerden naar Lysytsjansk, versterkingen aanlegden en checkpoints inrichtten. Blijkbaar heeft de Oekraïense generale staf besloten ook Lysytsjansk met hand en tand te verdedigen.

Schril contrast met eerste fase

Het verbeten gevecht om elke vierkante meter grond staat in schril contrast met de eerste fase van de oorlog, toen Russische tanks diep doordrongen op Oekraïens grondgebied. Toen kozen de Oekraïners – wellicht noodgedwongen – voor het zogeheten vertragend gevecht, waarbij de Oekraïense eenheden zich langzaam terugtrokken maar daarbij wel maximale schade toebrachten aan de tegenstander. Rusland rukte op tot aan de stadsranden van Kiev, maar betaalde daarvoor een hoge prijs in soldatenlevens en materieel.

Daarvan lijkt Moskou te hebben geleerd. Terwijl Rusland in de eerste fase van de oorlog een opmars over verschillende ‘assen’ probeerde uit te voeren, concentreert de Russische militaire leiding zich nu op één sector in de Donbas.

Daarbij geeft het enorme Russische overwicht in artillerie de doorslag, ondanks groeiende wapenleveranties van het Westen. De twaalf Duitse en Nederlandse pantserhouwitsers en de eerste Amerikaanse HIMARS-systemen die deze week arriveerden, zijn vooralsnog een druppel op de gloeiende plaat.

Ook de Russische luchtmacht, die tot nu toe povere prestaties heeft geleverd, lijkt een stuk effectiever te worden ingezet. Donderdagmorgen meldde de Oekraïense generale staf een groot aantal Russische luchtaanvallen in een relatief klein gebied.

Volgens de Oekraïense staatssecretaris van Defensie Anna Maljar is het Russische krijgsplan eenvoudig. Op een persbriefing zei Maljar dat Russen zich eerst zullen concentreren op Sjevjerodonetsk en Lysytsjansk, en zich pas daarna pas zullen richten op Slovjansk en Kramatorsk, de twee andere grotere steden in de Donbas die nog in Oekraïense handen zijn. In de afgelopen weken is gebleken dat grote ambitieuze operaties niet tot de Russische mogelijkheden behoren. Moskou voert daarom doelbewust een uitputtingsoorlog, zo stelde Maljar.

Overwicht in vuurkracht

De vraag is hoe lang Oekraïne daarin mee wil gaan. In de afgelopen weken hebben de Oekraïners zich laten verleiden tot een statisch gevecht dat ze niet kunnen winnen – daarvoor is het overwicht in vuurkracht van de Russen te groot.

Tiktok-filmpjes laten zien hoe Oekraïense soldaten diep wegkruipen in hun loopgraven, terwijl om hen heen granaten inslaan. Schattingen over de Oekraïense verliezen liggen inmiddels op honderd à tweehonderd gesneuvelden per dag. „De prijs van de vrijheid is hoog”, schreef de Oekraïense chef-staf Valeri Zaloezjny donderdag op Telegram. „Het vuuroverwicht ligt bij de tegenstander.”

Inmiddels zijn er aanwijzingen dat de Oekraïners niet alleen in hun loopgraven willen blijven zitten. „We zijn gedwongen een mobiele verdediging te voeren en vooral de meer voordelige posities te bezetten”, schrijft Zaloezjny. In het open veld heeft het houden van de frontlijn niet veel zin. Maar dat is anders in de straten van Lysytsjansk, waar Russische tanks kwetsbaar zijn en licht bewapende Oekraïners het lang kunnen uitzingen. In Marioepol kostte het de Russen weken van hevige straatgevechten om de stad te veroveren. Nu beheersen ze het grootste deel van Sjevjerodonetsk, maar bieden de Oekraïners nog her en der verzet, zoals rond de fabriekshallen van chemiebedrijf Azot.

De Russische verliezen lopen in hoog tempo op: volgens Kiev zijn er inmiddels ruim 34.000 Russische militairen gesneuveld. Ook de milities van de separatistische Volksrepublieken Donetsk en Loehansk zijn zwaar gehavend. Britse inlichtingendiensten schatten dat de Volksmilitie van Donetsk 55 procent van zijn sterkte heeft verloren. Om de verliezen aan te vullen wordt er in Donetsk en Loehansk op grote schaal geronseld onder de mannelijke bevolking.

Het roept de vraag op wie de huidige uitputtingsoorlog het eerst moet opgeven: Oekraïne of Rusland. Militaire analisten speculeren al weken over een ‘operationele pauze’ aan Russische zijde, maar nog altijd dendert de Russische oorlogsmachine door. Russische eenheden bedreigen inmiddels de verbindingsweg naar Lysytsjansk. Maar zolang de weg open blijft, zal Oekraïne de stad waarschijnlijk niet willen opgeven.

De Oekraïense chefstaf Zaloezjny spreekt nog niet van een terugtocht. „Elke meter grond die de bezetter verovert, betaalt hij met zijn eigen bloed”, schreef de generaal.