Volle Arena voor een elftal Engelse fabrieksvrouwen

Tijdens haar jeugd in Preston, in het noordwesten van Engeland, hoorde Gail Newsham (69) verhalen over een mythisch vrouwenelftal. Het team, spelend onder de naam Dick, Kerr Ladies, was ooit zo populair geweest dat het enkele van de grootste stadions van het land uitverkocht. Maar toen Newsham in de jaren zeventig zelf prof werd voor de Preston Rangers, was het vrouwenvoetbal gereduceerd tot een voetnoot in de Engelse topsport. Ze begreep het niet. „Ik dacht: Hoe kan het dat de krant wedstrijden van mijn team afdoet in één alinea terwijl verslagen over de Dick, Kerr Ladies vroeger twee volle pagina's vulden?”

Decennia later – Newsham was inmiddels schrijver – besloot ze op zoek te gaan naar antwoorden. Die vond ze diep in de archieven, beginnend in het jaar 1914, toen Engeland de oorlog verklaarde aan Duitsland. Engelse mannen gingen naar het front, vrouwen namen het werk van hen over. Dat gebeurde ook in de fabriek van Dick, Kerr & Co in Preston, waar de vervaardiging van locomotieven en tramrails plaats maakte voor de productie van munitie.

Tijdens de thee- en lunchpauzes vermaakten de vrouwen zich met een potje voetbal, tot genoegen van de fabriekseigenaren. Sporten, vonden ze, was goed voor ontspanning, moraal en onderlinge solidariteit. Na verloop van tijd ontstond het idee een eigen team op te richten en in oktober 1917 waren de Dick, Kerr Ladies een feit. In de naoorlogse jaren zou het team uitgroeien tot het beste vrouwenteam ter wereld.

Goodison Park

Wedstrijden trokken gemiddeld vijf- tot tienduizend fans. De opbrengst van de kaartverkoop ging naar goede doelen die met de oorlog te maken hadden, zoals weduwen van gesneuvelde soldaten. Kijken naar vrouwenvoetbal werd een vorm van patriottisme én vermaak. In 1921 steeg de populariteit van de Dick, Kerr Ladies naar ongekende hoogte. Het team speelde 67 wedstrijden in één jaar (gemiddeld twee wedstrijden per week) die een totaal van bijna 900.000 toeschouwers trokken. Het hoogtepunt was de wedstrijd op Tweede Kerstdag in 1920 tegen de St. Helen’s Ladies, met 53.000 fans op de tribunes van Everton-stadion Goodison Park in Liverpool.

Vrijwel niemand zou ervan geweten hebben als Newsman in 1992 niet op het idee was gekomen een reünie te organiseren voor alle vrouwen en nabestaanden van overledenen die ooit deel hadden uitgemaakt van de Dick, Kerr Ladies. Voor de meeste speelsters was het de eerste keer dat ze elkaar weer zagen sinds ze waren gestopt. Newsham realiseerde zich dat als zij het verhaal niet opschreef, misschien niemand dat zou doen.

In de twee jaar die volgden sprak Newsham met speelsters en nabestaanden van speelsters, bladerde ze door fotoalbums, spitte ze oude kranten door en las ze dagboeken van voetbalsters die jarenlang notities en wedstrijdscores hadden bijgehouden. Het resulteerde in het boek In a League of Their Own!, waarvan in november vorig jaar een geactualiseerde versie is uitgegeven. Hierin worden de speelsters van Dick, Kerr Ladies tot leven gewekt. Van eerste aanvoerder Alice Kell, tot aanvaller Florrie Redford en middenvelder Jessie Walmsley.

Kettingroker

Toen het National Football Museum in Manchester Newsham in 2002 benaderde met de vraag wie zij zou aanwijzen om als eerste vrouwelijke voetballer op te nemen in de ‘Hall of Fame’, wist ze meteen wie ze zou kiezen. Het werd Lily Parr, het 15-jarige supertalent dat in 1920 het jongste lid werd van de Dick Kerr Ladies. „Ze had iets speciaals”, zegt Newsham.

Na haar overlijden in 1978 groeide Parr uit tot een bijna mythische figuur die in artikelen werd neergezet als grofgebekte kettingroker. De verhalen die de zoon van Alice Woods, Parr’s beste vriendin in het team, aan Newsham vertelden gaven een heel ander beeld. „Lily was juist erg verlegen en enorm onzeker”, zegt ze. „Ze nam nooit het woord in een ruimte vol met mensen. Maar ze had een geweldig gevoel voor humor, iedereen vond haar grappig.” Dat Parr tijdens wedstrijden de minste fysieke arbeid leverde van iedereen leverde de spits de bijnaam grandma op. „Ik hoef niet te rennen, omdat ik al weet wat de tegenstander gaat doen”, zei ze tegen haar teamgenoten.

Een verbod van de Engelse voetbalbond leek in 1921 een abrupt einde te maken aan het succes van Parr en de Dick, Kerr Ladies. In een statement noemde de FA de voetbalsport ‘quite unsuitable for females’. Het betekende de onvermijdelijke neergang van het Engelse vrouwenvoetbal, maar de Dick, Kerr Ladies bleven nog decennialang actief. En met succes. Ze organiseerden hun wedstrijden voortaan op velden die niet erkend werden door de FA. In 1922 volgde er zelfs een internationale tour naar Canada en Amerika. Hun liefde voor de sport en strijd tegen de gevestigde orde leverde het team uit Preston internationale bewondering op.

In 1965 viel alsnog het doek. Het team viel uit elkaar door een gebrek aan speelsters. Daarmee bleef het aantal wedstrijden van de Dick Kerr, Ladies steken op 755, waarvan ze er 682 wonnen 39 gelijk speelden en 34 verloren. Lily Parr zou voor altijd topscorer blijven, met 986 doelpunten achter haar naam. De wedstrijden leverden in totaal tien miljoen pond (een kleine 12 miljoen euro) op voor het goede doel. Het record van de ruim 50.000 supporters op Goodison Park bij een clubwedstrijd voor vrouwen zou nog 99 jaar standhouden. Op 17 maart 2019 trok de wedstrijd tussen de vrouwen van Atlético Madrid en Barcelona 60.739 toeschouwers.

Denkfout

„Een denkfout die vaak wordt gemaakt is dat het vrouwenvoetbal nu pas voor het eerst doorbreekt”, zegt Tessel Middag, speelster van Glasgow Rangers en 44-voudig international (ze is niet geselecteerd voor de wedstrijd deze vrijdag tegen Engeland). „Dat is vroeger al gebeurd, alleen we moeten beter zoeken om die verhalen boven water te krijgen.” Voor haar bachelorscriptie (geschiedenis) verdiepte Middag zich in de historie van het vrouwenvoetbal in Nederland en Engeland, de twee landen waarbij het verbod op vrouwenvoetbal deels overlapte. In Nederland gold het verbod van 1938 tot 1971. In Engeland duurde de ban uiteindelijk vijftig jaar, van 1921 tot 1971.

Sindsdien heeft het vrouwenvoetbal wereldwijd een vlucht genomen, met Engeland voorop. Zo heeft elke speelster in de Engelse competitie een profcontract en zijn en maken ze bij veel clubs gebruik van dezelfde of vergelijkbare faciliteiten als de mannen. „Er zijn hele belangrijke stappen gezet”, zegt Middag, die vier jaar in Engeland actief was, bij Manchester City en West Ham United. „Toch denk ik dat we nog veel kunnen leren van het verleden, toen het vrouwenvoetbal misschien nog wel populairder was dan nu. Het idee van teruggeven aan de maatschappij via goede doelen-organisaties, zoals de Dick, Kerr Ladies deden, spreekt me aan. Dat raakt in het moderne voetbal met zijn astronomische bedragen steeds verder uit zicht.”

Met de organisatie van het Europees kampioenschap keert het vrouwenvoetbal deze zomer voor de tweede keer – de eerste keer was in 2005 – terug naar het land van de Dick, Kerr Ladies. Aan de muur van de fabriek in Preston hangt een blauwe plaquette als herdenkingsteken aan het team. Newsham: „Ik ben ervan overtuigd dat zij trots zouden zijn dat het Engelse vrouwenvoetbal terug is op het punt waar zij het hebben achtergelaten.”