Kolencentrales weer harder laten draaien lijkt onvermijdelijk

Het is verstandig dat het kabinet „alles op alles” zet om de gasvoorziening voor komende winter te garanderen, en daar niet mee wacht tot het te laat is. Je moet er niet aan denken dat, in het zwartste scenario, ziekenhuizen of huishoudens in de kou komen te zitten. Het is wel een hard gelag dat dit probleem op de korte termijn wordt opgelost door de vervuilende kolencentrales harder te laten draaien. Dat is een flinke stap terug op de weg naar een duurzamere energievoorziening.

Niemand minder dan Rob Jetten (D66), die al jaren sluiting van de kolencentrales propageert vanwege hun hoge CO₂-uitstoot, moest maandag als minister van Klimaat de moeilijke beslissing van het kabinet uitleggen. Op de kolencentrales was juist begin dit jaar een rem gezet; ze draaiden nog maar op 35 procent van hun maximale capaciteit. Het kabinet wil ze nu weer volop laten draaien om stroom te produceren, zodat gasgestookte elektriciteitscentrales op een lager pitje kunnen. Het gas dat zo wordt bespaard, kan ondergronds worden opgeslagen. Die gasopslagen zijn nog niet vol genoeg om de koude maanden door te komen.

Het is niet duidelijk of er ook nog andere, minder milieuonvriendelijke oplossingen denkbaar waren geweest. Maar zelfs Marjan Minnesma van Urgenda, de stichting die de staat via de rechter dwong drastische klimaatmaatregelen te nemen, ziet het harder laten draaien van de kolencentrales op dit moment als een onvermijdelijke beslissing. Dat zegt wel wat.

Lees ook Kolencentrales op vol vermogen om gas te besparen: ‘Elke kuub telt’

Zeker is dat Nederland met een probleem zit nu Rusland de levering van gas heeft gestaakt, omdat de Nederlandse gasimporteur Gasterra niet met roebels wilde betalen. Het kabinet laat zien dat het bereid is een prijs te betalen voor de steun aan Oekraïne, en dat verdient hoe dan ook lof.

Het kabinet benadrukte dat er geen acuut gastekort is, maar stelt dat wel sprake is van de eerste fase van een gascrisis. Die alarmerende woordkeus moet billijken dat het kabinet zijn greep op de gasbedrijven verstevigt, volgens een zogenoemd ‘Bescherm- en Herstelplan Gas’. Daarnaast worden bedrijven die veel gas verbruiken met financiële prikkels aangemoedigd gas te besparen. Van burgers wordt gevraagd hun bijdrage te leveren door de airconditioning uit te laten, het huis te isoleren en korter te douchen. Dat klinkt als klein bier, maar „elke kuub gas telt”, zei Jetten.

Staatssecretaris Hans Vijlbrief (D66, Mijnbouw) legde maandag uit welk noodscenario het kabinet wil voorkomen: dat er weer extra gas uit Groningen moet worden opgepompt, ten koste van de veiligheid van de inwoners. Het is juist de bedoeling dat dat grote gasveld in 2023 of 2024 helemaal dichtgaat. Maar omdat op dit moment niets kan worden uitgesloten, blijft de gaswinning voorlopig op de waakvlam. Dat is wrang, maar het getuigt ook van realisme.

Hoewel Vijlbrief de Groningers niet onrustig wil maken, moet hij erkennen dat het zwartste scenario wel degelijk denkbaar is. Dat dreigt niet alleen als Nederlandse ziekenhuizen of huishoudens in de kou komen te zitten, maar ook als dit zich voordoet in Duitsland, België of Ierland. Duitsland, dat sterk afhankelijk is van Russisch gas, kondigde zondag al aan dat het zijn kolencentrales harder zal laten draaien omdat de gastoevoer uit Rusland hapert.

Lees ook ik ga de discussie over het verhogen van de gaswinning niet aan

Het kabinet had 1,9 miljard euro opzijgelegd om de kolencentrales te compenseren voor het terugschroeven van hun capaciteit. Laat het kabinet dit geld nu inzetten voor verduurzaming. Zodat de kolencentrales op den duur echt uit kunnen, en de gaskraan in Groningen dicht.