Uitkeringsgerechtigden die kleine fouten begaan of boodschappen krijgen van derden moeten niet langer hard worden beboet of gekort op hun uitkering. Dat schrijft minister Carola Schouten (Armoedebeleid, Participatie en Pensioenen, ChristenUnie) dinsdag aan de Tweede Kamer. Volgens Schouten staat vast dat bij de handhaving van bijstandsregels nu te weinig ruimte is voor de „menselijke maat en uitvoerbaarheid”. Zij wil de situatie daarom weer „in balans” brengen.
De brief volgt op talrijke gesprekken met bijstandsgerechtigden, gemeenten, de Sociale Verzekeringsbank (SVB) en andere partijen die een rol spelen in de bijstand. Ook zijn er verschillende onderzoeken uitgevoerd. Volgens Schouten blijkt daaruit dat „mensen die onbedoeld een fout maken” te snel als fraudeur worden bestempeld. Gemeenten en uitvoeringsorganisaties hebben op basis van de huidige wetgeving te weinig ruimte om minder strikt op te treden, ook „als de gevolgen voor mensen onevenredig groot zijn”.
De ommezwaai van het beleid houdt verband met een reeks schrijnende casussen die in de media aandacht kregen. Het bekendste voorbeeld is dat van een inwoonster van de Noord-Hollandse gemeente Wijdemeren die lange tijd boodschappen kreeg van haar moeder en dat niet had gemeld.
Er zijn ook gevallen bekend van mensen die om kleinere ‘vergrijpen’ worden gestraft, omdat ze bijvoorbeeld oud speelgoed hebben verkocht op Marktplaats zonder dat te melden. Volgens de bijstandsregels kan in beginsel elk middel waarover iemand kan beschikken worden betrokken bij het bepalen van de hoogte en het recht op bijstand.
Ook door vrijwilligerswerk of het verlenen van mantelzorg kunnen uitkeringsgerechtigden in de problemen raken, terwijl dit volgens onderzoekers een opmaat kan zijn voor re-integratie in de arbeidsmarkt.
Wantrouwen bij burgers
Volgens Schouten hebben instanties te weinig „beslisruimte”, zijn de regels te complex, krijgen bijstandsgerechtigden te weinig hulp bij het begrijpen daarvan en is het sanctieregime te streng. „Daardoor verkeren mensen in onzekerheid, wordt werkhervatting bemoeilijkt en ervaren burgers wantrouwen bij hun contact met de overheid.”
Ongeveer 410.000 mensen zitten in de bijstand. Volgens de minister is iedereen het erover eens dat handhaving wel degelijk nodig is.
Schouten wil ook kijken naar de ‘kostendelersnorm’, de korting die bijstandsgerechtigden krijgen als ze bij elkaar intrekken of iemand in huis nemen. Als een bijstandsgerechtigde een familielid of bekende die dakloos dreigt te worden tijdelijk opvangt, zou dat niet meer moeten leiden tot een korting op de uitkering. De minister wil ook de regels versoepelen voor jongeren onder de 27 jaar. Zij moeten nu nog vier weken wachten voordat ze bijstand kunnen aanvragen. Die lange wachttijd kan in de praktijk bijdragen aan dakloosheid.