Lieve Madonna, waar ben je nu mee bezig?

Zomervakantie 1987. Mijn zusje en ik zitten bij mijn vader achterin, op weg naar een Bretons vakantiehuisje. Hij heeft iets voor ons, zegt hij, een verrassing. Wij mogen raden. We veren op; ons beider verjaardagen komen eraan, dus de verwachtingen schieten per minuut omhoog. Warm, zegt hij als de naam Madonna valt. Maar wat, wat dan? Poster, plaat, boek, agenda?

Hij grabbelt in zijn tas en trekt vier kaartjes tevoorschijn: Who’s That Girl World Tour, Feijenoord Stadion Rotterdam, 26 augustus. Vak O – heel hoog en ver van het podium, maar dat weten we nog niet. We ontploffen van geluk, zo echt en volwassen als dit aanvoelt. Er mogen twee vriendinnetjes mee – we weten al wie. De kaartjes staan de hele vakantie op ons nephouten nachtkastje, trofee en belofte ineen. Ons vakantiezakgeld gaat op aan Franse tijdschriften die vol staan met La Madone. Ze is overal.

Madonna, Maddy, Madge, M.

Het is onmogelijk om te verwoorden hoeveel je voor mij, voor mijn zus, voor onze hele generatie vrouwen hebt betekend zonder in clichés te vervallen – het is allemaal al gezegd en geschreven, we zijn deel van een miljoenenleger. Voor ons was je de eerste, met alles: een zingende, dansende, joggende zakenvrouw, een onopgemaakt jongensmeisje én een covermodel, een party animal én een serieus kunstverzamelaar, die ons als tieners liet kennismaken met Frida Kahlo en Jean-Michel Basquiat.

Zelfrespect

Welke toekomstfantasie we ook maar over onszelf durfden koesteren, jij leefde het voor alsof het vanzelfsprekend was. Onze broers en vaders vonden je ‘sexy’, maar onze moeders begrepen de onderliggende boodschap van zelfrespect en zelfbeschikking; jouw muziek mocht altijd op.

Het tweede grote cohort van getrouwen vond je in gay-kringen; je bijdrage aan het normaliseren van homoseksualiteit in de popmuziek en ver daarbuiten is uniek, en getuigt ook in retrospect van enorme moed.

En onze jeugd ging maar niet voorbij. Je reisde met ons mee tot ver de volwassenheid in, je bleef nog decennia relevant en interessant. Naast de mannen en de kinderen, de nieuwe kapsels en de slechte films (sorry, herstel - Evita was mooi) bleven ook de hits maar komen. Telkens als het even stil was – rond je eerste zwangerschap bijvoorbeeld, of tijdens je Engelse fase van kinderboekenauteur in plooirok – kwam je terug met een knal: Ray of Light (1998) en Confessions on a Dance Floor (2006) zijn zulke aanstekelijke, strak geproduceerde albums dat ze tijdloos zijn gebleken.

Zo mooi kon het natuurlijk niet blijven. Liefde is een worsteling, en fanliefde evenzeer. Als ik mijn eigen stukken over jou in deze krant teruglees moet ik grinniken: wat een gezwabber. In het ene artikel verdedig ik je vurig, in een ander kraak ik weer venijnig een nieuwe acteerpoging of esthetische ingreep af en maak ik het hooghartig uit. De enige constante is mijn zus, met wie ik tot op heden over jou in gesprek ben. Want dat is de bottom line, M: je houdt ons nog altijd bezig.

Feest van herkenning

De aanleiding voor dit schrijven is een heuglijke: vandaag is de online release van zestien nummers van Finally Enough Love: 50 Number Ones, als voorproefje van een op 19 augustus te verschijnen driedubbel-album met remixes van je vijftig (!) grootste dance-hits. 50 Number Ones komt uit bij Warner, je oude label, waar je vorig jaar terugkeerde. Warner gaat goed voor je oeuvre zorgen: de komende jaren zullen ook luxeversies van de oorspronkelijke albums verschijnen, schitterend vormgegeven ongetwijfeld, met extraatjes voor de fans.

De geremixte Number Ones zijn een feest van herkenning – voorzover Madonna-hits ooit uit het publieke domein zijn verdwenen. De meeste bewerkingen zijn speelse, inventieve toevoegingen aan een oeuvre dat staat als een huis. Tegen het einde begint wel de gestage verwatering van het typische, in zijn eenvoud geniale Madonna-geluid op te vallen; de rijtjes co-auteurs worden langer, de teksten minder trefzeker, de muzikale omlijsting meer een zoektocht. Madame X, het laatste nieuwe album (2019), was zo wisselend van atmosfeer dat ik het in tegenstelling tot de overwegend lovende critici een beetje een brij vond.

Live optreden, nog een terrein waarop je ondanks je beperkte zangstem excelleerde, wordt een steeds moeizamer bedoening. Je gastoptreden op het Eurovisie Songfestival in Tel Aviv in 2019 was zo volgestouwd met figuranten en decorstukken dat je ertussen leek te verdwijnen, en je klonk hier en daar vals als een kraai. Tijdens de Madame X-theatertour werd je geplaagd door een ernstige knieblessure. Vorige maand dook je op tijdens een concert van het Colombiaanse idool Maluma (28) en leek je moeite te hebben om het tempo bij te houden. Online maken je fans zich zorgen. Gaat het wel goed met je?

Nu komen we op een precair punt. Want terwijl ik Number Ones op repeat heb staan, kon ik het ook vandaag weer niet laten om even je Instagram aan te klikken – een bijna masochistische impuls zo langzamerhand, en ook vandaag was het schrikken. In een video van zes seconden wiebelde jouw in een zwart corset gesnoerde achterwerk me tegemoet. „Who’s the Daddy…”, luidde het bijschrift. Het duurde even voor het kwartje viel: dit was je bijdrage aan vaderdag. 1,1 miljoen views.

M, van ons, je fans, mag jij alles, hoe oud je ook bent – beschuldig ons niet van ‘ageism’ of ‘sexism’, want dan waren we al veel eerder vertrokken. Tegenover de haat en het dédain van conservatieve krachten waartegen je je zeker tijdens de eerste helft van je nu veertigjarige carrière teweer moest stellen, stond altijd onze devotie, ons applaus – je bent er een multimiljonair mee geworden, maar kennelijk was het niet genoeg. Hoe serieus valt een titel als Finally Enough Love te nemen als je dit soort domme clickbait blijft produceren? En voor wie? Je hebt naaktheid zélf acceptabeler gemaakt, billen zijn inmiddels alomtegenwoordig – en deze lijken niet eens meer op die van jou. Je hele, glad gestreken voorkomen – wangen, lippen, ogen, borsten – mist het karakter dat ons altijd zo betoverde.

Still standing

Madonna ís er tenminste nog, hoor je vaak ter verdediging, en inderdaad: je generatiegenoten en concurrenten Prince, Michael Jackson, George Michael en Whitney Houston zijn niet meer onder ons. Maar Tina Turner, Diana Ross, Debbie Harry, Cher, Cyndi Lauper en Annie Lennox zijn er allemaal nog wel. Ouder dan jij, ook door de mangel gehaald door het beest dat popindustrie heet, maar still standing en zelfs, voorzover zoiets zich via hun schaarsere publieke uitingen laat beoordelen, in de vrijere, gelukkiger levensfase beland die je mensen met zo’n staat van dienst toewenst.

Tina Turner schreef in 2020 een boeddhistisch geïnspireerde gids voor gelukszoekers, Happiness Becomes You. Stevie Nicks is bezig aan een kleine Amerikaanse tournee en houdt van haar puppies. Annie Lennox maakt selfies van haar onopgemaakte, diep-gerimpelde gezicht en waarschuwt voor klimaatverandering. Diana Ross vierde haar 78ste verjaardag met al haar (klein-)kinderen – „I am so grateful for all the blessings in my life” – en trad begin deze maand op tijdens het Jubilee in Londen, in een wijde rok van witte tule.

En jij, Madonna, wat doe jij? Je laatste verkering is net uit – Ahlamalik Williams had je zoon kunnen zijn, maar daar hoor je ons niet over. Je was altijd anti-drugs – nu ben je fan van „opiaten”, zoals je vorig jaar verveeld tegen talkshow host Jimmy Fallon zei, en lurk je op zwaar gefotoshopte foto’s aan een waterpijp met een groep twintigers. Iedereen steekt steeds heel ver zijn tong uit en niemand lacht. Je lacht überhaupt nauwelijks meer. Lourdes, je oudste dochter, vertelde vorig jaar in een zeldzaam interview dat je nog altijd keihard werkt en tot drie uur ’s nachts in de weer bent; naast de Fifty Number Ones staat er een autobiografisch filmproject op stapel, geschreven en te regisseren door jouzelf. Tegenspraak van een sterke regisseur als Alek Keshishian (In Bed With Madonna) of Alan Parker (Evita) duld je kennelijk niet meer. We houden ons hart vast.

Je ontvolgen is iets als stoppen met roken voor een nicotineverslaafde – ik kan het me voornemen, maar of het lukt is een tweede. Mijn zus heeft een beter medicijn: zij duikt uit de door fans bijgehouden digitale Madonna-archieven regelmatig schitterende foto’s, curieuze tv-interviews, soundchecks, toespraken en wat al niet op. Er is krankzinnig veel, altijd en overal zat er wel iemand klaar met een camera of een videorecorder, en we kennen nog lang niet alles. Misschien moet het verleden het heden voorlopig maar verdringen.

Correctie 23 juni 2022: Het interview was met talkshowhost Jimmy Fallon. Dit is verbeterd.